Hoe veranderen verouderingsprocessen het lichaam en wat kan eraan gedaan worden?

Horen en zien: Gevolgen van slijtage op oudere leeftijd

Veel gebieden van het lichaam gaan met de leeftijd achteruit. Daartoe behoren onder andere het gehoor en het gezichtsvermogen. Daardoor wordt het voor de betrokken personen steeds moeilijker om zich in hun omgeving te oriënteren en met andere mensen te communiceren. Dit kan leiden tot problemen in het dagelijks leven en in extreme gevallen zelfs tot eenzaamheid.

Horen op oudere leeftijd

In de jonge jaren van een gezond persoon functioneert het gehoor zonder problemen. Ze kunnen met andere mensen praten, geluiden uit de omgeving opvangen en van muziek genieten. De problemen met het gehoor die typisch zijn voor ouderdom worden ook wel ouderdomsslechthorendheid genoemd.

Gehoorverlies op oudere leeftijd, redenen en symptomen

Er zijn verschillende redenen voor dit verschijnsel. De belangrijkste oorzaak is slijtage in verschillende delen van de oren. De delen van het gehoor die worden aangetast zijn onder meer

• de haarcellen van het binnenoor
• de gehoorzenuw
• en het gehoorcentrum.

De getroffen personen worden niet van de ene op de andere dag slechthorend - ouderdomsslechthorendheid is eerder een geleidelijk proces dat steeds meer vordert. In de meeste gevallen worden beide oren in gelijke mate aangetast.

De symptomen van het probleem variëren. Het is bijvoorbeeld moeilijker voor de getroffen persoon om de andere persoon in een gesprek te verstaan - hij moet vaker vragen stellen.

Bovendien lijken zelfs aangename achtergrondgeluiden zoals mooie muziek meer op onaangenaam lawaai. Ten slotte zijn er geluiden die helemaal niet meer worden waargenomen. Dit zijn bijvoorbeeld het rinkelen van de telefoon of het natuurlijke geluidsbeeld van een bos. In sommige gevallen komt ook tinnitus voor.

De redenen hiervoor zijn onder andere de eenvoudige slijtage van het gehoor en de blootstelling aan lawaai van de laatste decennia. Ook erfelijkheid speelt een rol. Daarnaast kunnen andere ziekten bijdragen aan een verzwakt gehoor. Vooral diabetes en hart- en vaatziekten zijn relevant.

Preventie en behandeling van het probleem

Er kunnen verschillende stappen worden ondernomen om ouderdomsslechthorendheid te voorkomen. Allereerst is het raadzaam te stoppen met roken. Naast vele andere problemen die worden veroorzaakt door overmatig nicotinegebruik, heeft het een negatief effect op het gehoor.

Daarnaast moet lawaai worden vermeden. Dit betekent onder meer niet te hard naar muziek luisteren en gehoorbescherming dragen als men in een lawaaierige omgeving werkt.

Ook het beschermen van de oren tegen de kou in de winter kan bijdragen. Bovendien moeten hart- en vaatziekten en diabetes tijdig worden herkend en behandeld.

Gehoorverlies zelf kan niet worden behandeld. Het is echter wel mogelijk om de symptomen te verminderen. In de meeste gevallen worden hiervoor digitale hoortoestellen gebruikt.

Als alternatief kan een gehoorimplantaat worden geplaatst als het gehoorverlies bijzonder ernstig is. Bovendien kunnen mensen met gehoorverlies leren liplezen om de gesprekspartner beter te kunnen verstaan.

Zicht op oudere leeftijd

Met het vorderen van de leeftijd gaat ook het gezichtsvermogen achteruit. Dit is heel normaal en daarom geen reden tot grote bezorgdheid. De betrokkenen moeten echter maatregelen nemen om te voorkomen dat zij in het dagelijks leven nadelen ondervinden.

Het verschijnsel presbyopie

De meeste mensen krijgen vanaf hun veertigste te maken met verslechtering van het gezichtsvermogen. In de daaropvolgende decennia van het leven gaat dit proces steeds verder. Het verschijnsel wordt presbyopie of ouderdomsverziendheid genoemd. De getroffenen hebben meer moeite om voorwerpen in de onmiddellijke nabijheid van het oog te herkennen.

Vooral lezen kan een probleem worden. De reden hiervoor is dat de ooglens zijn vorm niet meer kan veranderen. Hij wordt dus steeds stijver. Bovendien zijn de oogspieren niet meer zo efficiënt als in de jongere levensjaren.

Oplossingen voor het probleem

De klassieke oplossing in dit geval is het gebruik van zogenaamde varifocalen. De glazen van een dergelijke bril maken door middel van een overgang zowel verte- als nabijzicht mogelijk. Als alternatief kunnen contactlenzen worden gebruikt, maar dit is niet erg gebruikelijk.

Aangezien presbyopie een natuurlijk proces is, is er geen manier om het te voorkomen. Het is echter zeker zinvol om uw gezichtsvermogen regelmatig door een specialist te laten controleren om eventuele andere, nog niet ontdekte problemen rond de ogen uit te sluiten.

Mobiliteit neemt af met de leeftijd

Een ander aspect van het leven waarin bepaalde veranderingen optreden bij het ouder worden, is de mobiliteit en het vermogen om te bewegen. In sommige gevallen vinden ouder wordende mensen het steeds moeilijker om zonder hulp hun dagelijks leven te leiden.

Mobiliteitsproblemen op oudere leeftijd en hun oorzaken

Mobiliteitsbeperkingen kunnen zich in verschillende mate en voor verschillende duur voordoen. Als een oudere bijvoorbeeld valt, wordt zijn mobiliteit vaak aanzienlijk beperkt als gevolg van een blessure - maar vaak slechts voor een bepaalde periode. Een andere mogelijkheid is dat er permanent beperkingen van het bewegingsapparaat optreden. In dat geval kunnen bepaalde bewegingen helemaal niet meer of slechts met grote inspanning worden uitgevoerd.

Dit kan gevolgen hebben voor de gehele mobiliteit of alleen voor bepaalde handelingen. Het dagelijks leven wordt daardoor moeizamer en trager. De redenen hiervoor variëren. Ze houden vaak verband met de gebruikelijke ouderdomsverschijnselen. Onder andere de spieren gaan steeds meer achteruit.

Dit proces begint overigens al rond het dertigste levensjaar, tenzij er passende tegenmaatregelen worden genomen. Bovendien neemt de stabiliteit van de botten af naarmate men ouder wordt. Bovendien kunnen ziekten de aanleiding vormen voor een overeenkomstig probleem. Deze omvatten onder andere:

• Artrose,
• multiple sclerose,
• jicht
• evenals psychologische problemen.

Omgaan met het dagelijks leven en preventie

Vaak neemt de immobiliteit toe. In dat geval is het belangrijk om verschillende hulpmiddelen te gebruiken om ervoor te zorgen dat het dagelijks leven nog kan worden geleid. Dit kan onder andere met loophulpmiddelen of een rollator.

Bij ernstig beperkte mobiliteit moet het gebruik van een rolstoel worden overwogen. Daarnaast kan de woonomgeving worden aangepast. Dit is onder andere mogelijk door de individuele kamers (badkamer, keuken, enz.) zo in te richten dat het ook voor een persoon in een rolstoel mogelijk is de noodzakelijke taken van het dagelijks leven uit te voeren.

Als traplopen onmogelijk wordt, biedt een traplift passende hulp. Bij het nemen van een beslissing moet de betrokkene letten op enkele belangrijke details. Daartoe behoort onder meer het tijdig inwinnen van de juiste informatie. Daarnaast zijn er subsidies van het ziekenfonds voor langdurige zorg die de kosten aanzienlijk verlagen. Ook deze moeten vroegtijdig worden aangevraagd.

Maar wat kan men doen om beperkingen van het bewegingsapparaat te voorkomen? Het belangrijkste is om regelmatig te bewegen en te sporten.

Dit geldt voor zowel jongere als oudere mensen. Zowel duursporten zoals joggen of fietsen als regelmatige krachttraining zijn nuttig. Op die manier kan het bewegingsapparaat in beweging blijven en wordt spierafbraak tot op zekere hoogte tegengegaan.

Natuurlijk moet bij het sporten een intensiteit worden gekozen die past bij de gezondheidstoestand van de persoon. Anders is er kans op letsel en overbelasting. Op oudere leeftijd kunnen zelfs eenvoudige activiteiten zoals tuinieren helpen om het bewegingsapparaat in beweging te houden.

Geheugen en cognitieve vaardigheden nemen af

Een ander belangrijk deel van het lichaam dat we ons hele leven nodig hebben, zijn de hersenen. Deze zijn verantwoordelijk voor het geheugen en de informatieverwerking, d.w.z. het vermogen om cognitieve taken uit te voeren.

Afname van de hersenen op oudere leeftijd

Zoals vele andere delen van het lichaam, degraderen de hersenen met de leeftijd. In de gevorderde decennia van het leven beginnen verschillende remodelleringsprocessen in de hersenen.

Deze worden vaak als achteruitgang ervaren, omdat ze mensen vergeetachtiger maken. Dit kan onder meer gevolgen hebben voor eenvoudige informatie zoals namen of afspraken. Vooral het kortetermijngeheugen neemt met de leeftijd af, waardoor de hersenen langer nodig hebben om bepaalde feiten op te slaan.

Deze processen zijn volkomen normaal en daarom in eerste instantie onproblematisch. Als de geheugenstoornissen echter in bijzondere mate optreden en het dagelijks leven ernstiger beïnvloeden dan bij mensen van dezelfde leeftijd in de omgeving, moet een arts worden geraadpleegd. Zo kan worden nagegaan of de oorzaak van de geheugenproblemen niet een ziekte is zoals dementie.

Mogelijkheden voor preventie en actief blijven

Er zijn echter verschillende manieren om de achteruitgang van de hersenprestaties tegen te gaan. Net als bij een blik op de mobiliteit is het belangrijkste om actief te blijven.

Daarbij speelt onder andere voortdurend leren een rol. Het is een kwestie van het stimuleren van de hersenen door nieuwe indrukken. Interacties of het actief leren kennen van een cultuur of een andere omgeving zijn hiervoor relevant. Hieruit blijkt dat hersentraining niet altijd als zodanig hoeft te worden opgevat, maar dat ook hobby's een doorslaggevende rol spelen.

Naast reizen bevorderen onder meer muziek maken en dansen de hersenprestaties. Ook het bezig zijn met vreemde talen heeft een positief effect, vooral bij het leren van een taal. Wie dus regelmatig sociaal contact heeft en bepaalde vrijetijdsactiviteiten onderneemt, doet veel om cognitief fit te blijven.

Daarnaast kan regelmatige lichaamsbeweging iemand helpen mentaal fit te blijven. Deze vorm van activiteit heeft bijzonder positieve effecten op de geheugenprestaties.

Maag en darmen: veranderingen van speekselproductie tot darmflora

Een ander deel van het menselijk lichaam dat met de leeftijd verandert, is het maagdarmkanaal, oftewel het spijsverteringsstelsel. Hier is er een toenemende gevoeligheid voor verschillende voedingsmiddelen met toenemende levensjaren.

Wat zijn de veranderingen in het spijsverteringsstelsel?

De mogelijke problemen op oudere leeftijd beginnen al in de mondholte. Veel ouderen hebben bijvoorbeeld een verminderde speekselproductie. Deze en andere factoren hebben tot gevolg dat slikken moeilijker wordt.

Bovendien zijn de mogelijkheden voor voedselopname beperkter. De maag kan minder voedsel opnemen en werkt tegelijkertijd veel trager dan bij jongere mensen. Het gevolg is dat ouderen sneller vol zitten, waardoor minder voedsel kan worden opgenomen en verwerkt.

Een soortgelijk effect kan worden waargenomen in het darmkanaal. Met het vorderen van de leeftijd vormen zich in dit deel van het lichaam minder bacteriën die nodig zijn voor de spijsvertering. Bijgevolg veranderen de processen. De veelzijdige veranderingen kunnen leiden tot verschillende andere problemen. Deze omvatten

• een reflux
• en ontstekingen in het maagdarmkanaal.

Hoe moeten getroffen personen omgaan met de veranderingen?

Bij slikproblemen of pijn is het altijd raadzaam een arts te raadplegen. Op basis van een diagnose kan de arts helpen het probleem in een vroeg stadium onder controle te krijgen of op zijn minst de symptomen te verlichten. Zo blijft de kwaliteit van het leven behouden. Bovendien kan worden voorkomen dat een onbehandeld gezondheidsprobleem zich uitbreidt en verergert.

Bovendien kan aandacht worden besteed aan een gezonde en aangepaste voeding. Het is belangrijk om te veel vet en suiker te vermijden. Verder spelen voedingsvezels een cruciale rol. Zij helpen de darmflora gezond te houden. Vezelrijke voedingsmiddelen zijn onder meer:

• Spelt,
• maïs,
• rogge
• en diverse volkorenproducten.

Niet minder belangrijk is een voldoende inname van water. Dit zorgt ervoor dat de spijsvertering gemakkelijker kan verlopen. Uit een ander aspect blijkt hoezeer de afzonderlijke factoren van een gezond leven op oudere leeftijd met elkaar samenhangen.

Zo is een voldoende eiwitinname belangrijk om de toenemende spierafbraak tegen te gaan. Opdat het lichaam deze stof kan opnemen, speelt de gezondheid van de darmen een bijzonder belangrijke rol.

Met een bewuste voeding vindt dus op verschillende niveaus een zekere mate van preventie plaats. Overigens heeft deze levensstijl ook een zekere invloed op de gezondheid van de hersenen.

Verschillende typische ouderdomsziekten en manieren om ze te voorkomen

Naast deze veranderingen in het lichaam zijn er enkele ziekten die op oudere leeftijd vaker voorkomen. Deze omvatten:

• Beroerte,
• de ziekte van Parkinson
• en dementie.

Beroerte

Bij een beroerte wordt een deel van de hersenen niet meer van voldoende bloed voorzien. De oorzaak hiervan is de verstopping van een bloedvat door een bloedstolsel.

Leeftijd als risicofactor en de gevolgen

Een beroerte is een van de typische ziekten die vooral op oudere leeftijd voorkomen. Volgens de website pflege.de is 80 procent van de mensen die door zo'n noodlot worden getroffen, de leeftijd van 60 jaar al gepasseerd. Mannen zijn op het moment van de beroerte gemiddeld jonger (68 jaar) dan vrouwen (75 jaar).

Naast leeftijd zijn stress en overmatig alcoholgebruik andere relevante factoren voor het ontstaan van een beroerte. Ook roken en overgewicht spelen een rol. De gevolgen van een beroerte zijn vooral verlamming, spraakproblemen en oriëntatieproblemen.

Manieren om beroertes te voorkomen

Er zijn echter enkele manieren om een beroerte te voorkomen. Een daarvan is het regelmatig laten controleren van uw bloeddruk. Daarnaast moet u ervoor zorgen dat uw cholesterolgehalte binnen de normale grenzen blijft. Verder is het zinvol om helemaal te stoppen met roken. Ten slotte kan ook overgewicht een rol spelen. Bijgevolg moet rekening worden gehouden met een gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging (meerdere keren per week) om het risico te verminderen.

Ziekte van Parkinson

Parkinson is een andere ziekte die vooral op oudere leeftijd voorkomt. De meeste mensen krijgen er bijvoorbeeld pas op hun vijftigste last van. De ziekte komt vooral voor vanaf de leeftijd van 70 jaar.

Typische symptomen zijn stijfheid van de spieren en een vertraging van de bewegingen. Het bekendste teken is echter zeker tremor. Deze is vooral aanwezig op momenten dat de getroffen persoon niet beweegt.

Parkinson kan niet worden genezen. Met behulp van medicijnen kan echter gedurende langere tijd een zekere levenskwaliteit worden gehandhaafd. Bovendien vordert de ziekte vrij langzaam. Bovendien kan de ziekte worden vertraagd en verlicht door een gezond dieet.

Dementie

Dementie is ook een ziekte die typisch is voor de latere levensjaren. Volgens de website pflege.de neemt het risico op deze ziekte gestaag toe vanaf de leeftijd van 65 jaar. Vooral de groep mensen ouder dan 90 jaar wordt getroffen.

Terwijl in het begin van de ziekte het kortetermijngeheugen wordt aangetast, gaat naarmate de ziekte voortschrijdt informatie die in het langetermijngeheugen is opgeslagen stukje bij beetje verloren. Op die manier verliezen mensen bepaalde vaardigheden die ze voor hun dagelijks leven nodig hebben en worden ze steeds afhankelijker van hulp. Redenen voor dementie zijn onder andere:

• Alcoholmisbruik,
• roken,
• gebrek aan lichaamsbeweging,
• obesitas
• of depressie.

Daarom kan preventie tot op zekere hoogte worden bereikt door een gezonde levensstijl in het dagelijks leven te integreren - van het afzien van verslavende middelen tot voldoende lichaamsbeweging en diverse maatregelen om de geestelijke gezondheid te handhaven en te bevorderen.

Conclusie

Met het ouder worden neemt de functionele capaciteit van verschillende lichaamsdelen af. Naast de ogen en oren zijn dat onder meer het bewegingsvermogen, het geheugen en de werking van het maagdarmkanaal. Ook het risico op bepaalde ziekten neemt toe. Voor elk van deze ontwikkelingen zijn er tot op zekere hoogte manieren om de symptomen te verzachten en te voorkomen. In principe spelen een gezonde voeding en activiteit op verschillende niveaus een rol. Ten slotte moeten de betrokken personen de symptomen met een arts bespreken om mogelijke ziekten tijdig te kunnen diagnosticeren en behandelen.