Probiotica gedefinieerd:
Probiotica zijn preparaten die levende micro-organismen met mogelijke gezondheidseffecten bevatten, zoals gisten of melkzuurbacteriën (d.w.z. een bestanddeel van de menselijke darmflora). Probiotica zijn zowel als voedingssupplementen als in de vorm van geneesmiddelen op de markt verkrijgbaar. Door het gebrek aan grootschalige klinische studies bevatten medische richtlijnen daarom meestal meer "kunnen" dan "moeten" aanbevelingen.
Wel bestaan er empirisch onderbouwde studies waaruit blijkt dat bepaalde probiotica gunstige effecten hebben bij aandoeningen als het prikkelbare-darmsyndroom, antibiotica-geassocieerde diarree, en sommige darmziekten.
Bewijs van een positief effect:
Een in 2019 gepubliceerde gerandomiseerde gecontroleerde studie onderzocht de effecten van probiotica in verband met veel voorkomende antibiotica-geassocieerde diarree (kortweg AAD). Hier wordt gedacht dat micro-organismen AAD voorkomen door te zorgen voor een darmbarrière, herstel van de darmflora, en andere werkingsmechanismen. Het primaire einddoel was het evalueren van de werkzaamheid en veiligheid van probiotica, ongeacht de stam of dosis, die worden gebruikt om AAD bij kinderen te voorkomen.
Kinderen tussen 0 en 18 jaar werden in de studie opgenomen. Zij kregen naast antibiotica een dosis probiotica, die werden vergeleken met een placebo, actieve alternatieve profylaxe, of geen behandeling om de incidentie van AAD te meten.
In de met probiotica behandelde groep kwam AAD voor bij slechts 8% van de kinderen, terwijl in de controlegroep tot 19% werd geregistreerd; de meest efficiënte resultaten voor de profylaxe van AAD werden bereikt met de melkzuurbacteriën Lactobacillus rhamnosus en Saccharomyces boulardii in een toedieningsdosis van 5 tot 40 miljard CFU per dag (d.w.z. kolonievormende eenheid).
Resultaten van de studie:
Het algemene bewijs suggereert een matig beschermend effect van probiotica voor de preventie van AAD. Daarnaast zijn er ook aanwijzingen dat probiotica de duur van de diarree matig kunnen verkorten, namelijk met bijna een dag. Om harde conclusies te kunnen trekken over de werkzaamheid en veiligheid van probiotica als aanvulling op antibiotica bij kinderen, zijn grotere, multicenter, gerandomiseerde trials nodig.
Clostridioides difficile:
Antibiotica kunnen het microbioom van de mens verstoren, waardoor de resistentie tegen ziekteverwekkers zoals de bacterie Clostridioides difficile kan afnemen. Een review gepubliceerd in 2017 door Cochrane, een wereldwijd, onafhankelijk netwerk van wetenschappers en artsen, onderzocht 8672 patiënten die werden behandeld met antibiotica. Uit de studie bleek dat probiotica die tijdens een antibioticakuur worden toegediend, het risico op bepaalde bacteriële diarree (Clostridioides difficile) kunnen verkleinen, maar infectie met de bacterie niet kunnen voorkomen, aldus de studieresultaten. Clostridium difficile-geassocieerde diarree presenteert zich gewoonlijk als een vorm van antibiotica-geassocieerde diarree - maar wordt er niet mee gelijkgesteld.
Een gevaarlijk effect?
In 2008 publiceerde het tijdschrift The Lancet een dubbelblind, placebogecontroleerd onderzoek naar de effecten van probioticapreventie bij patiënten met ernstige acute pancreatitis. Het grootste probleem bij acute pancreatitis zijn de infectieuze complicaties en de daarmee gepaard gaande mortaliteit bij de patiënten. In dit verband toonde de studie bij bijna 300 patiënten een hoger sterftecijfer aan in de probioticagroep, waarbij de eerder genoemde gist Saccharomyces boulardii mogelijk schimmelinfecties in de hand werkt.
Conclusie:
Probiotische profylaxe moet volgens de studieresultaten in het algemeen niet worden gebruikt bij deze categorie patiënten. Bijgevolg is individuele begeleiding door medische professionals belangrijk om complicaties te voorkomen. Hoewel er op bewijs gebaseerde probioticastudies zijn gepubliceerd, zijn verdere gerandomiseerde, placebogecontroleerde multicenterstudies nodig om de precieze werkzaamheid ervan te onderzoeken.
