Akoestisch trauma (blast trauma)

Bij de beslissing of het gehoor of het gezichtsvermogen ten koste van alles behouden moet blijven, als beide niet mogelijk zijn, geven velen er de voorkeur aan het zonder gehoor te doen, omdat het niet zo belangrijk lijkt. Deze mening komt ook tot uiting in het dagelijks leven, waar men merkt dat het gehoor onvoldoende wordt beschermd. Door deze onzorgvuldige omgang met het oor ontstaat veel te vaak een zogenaamd akoestisch trauma, waarvan men zich de gevolgen pas bewust wordt als men zelf gehoorverlies of oorsuizen voelt.

De akoestische trauma's kunnen worden onderverdeeld in een sonisch trauma, een explosietrauma, een acuut geluidstrauma en een akoestisch ongeval.

Het akoestisch trauma

Bij een ontploffingstrauma is er een geluidsdruk van meer dan 150dB gedurende een zeer kort moment. De oorzaak kan bijvoorbeeld een geweerschot of een rotje zijn. Het resultaat is een soms drastisch gehoorverlies en vaak ook oorsuizingen. Aangezien er echter geen structuren in het binnenoor beschadigd zijn, verdwijnen de symptomen meestal.

Explosie trauma

Bij ontploffingstrauma is het geluidsniveau ongeveer hetzelfde als bij ontploffingstrauma, maar het tast het oor veel langer aan. Dit kan ook de binnenoorstructuren, zoals het trommelvlies of de gehoorbeentjes, beschadigen of zelfs vernietigen. Oorzaken zijn onder meer explosies, slagen in het gezicht of zelfs de uitklappende airbag. Naast acuut gehoorverlies en tinnitus is er meestal ook pijn. Het gehoorverlies neemt in de loop van de ziekte steeds verder toe, en slechts in enkele gevallen treedt herstel op.

Acuut geluidstrauma

Bij een acuut geluidstrauma is het geluidsdrukniveau slechts iets meer dan 100 dB, maar het lawaai tast het oor gedurende enkele minuten tot uren aan. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren op het werk of in een discotheek. Het resultaat is bilateraal gehoorverlies en vaak ook tinnitus. De symptomen verdwijnen echter binnen enkele uren of dagen.

Het akoestische ongeluk

Een akoestisch ongeval kan zich zelfs voordoen bij iets hogere geluidsdrukniveaus als de halswervelkolom zich ook in een onnatuurlijke positie bevindt. Dit is typisch wanneer je met een boor aan het plafond werkt. Dit leidt ook tot acuut gehoorverlies en tinnitus. In de loop van een paar uur verdwijnen de symptomen echter volledig.

Akoestisch trauma wordt altijd veroorzaakt door een te hoge en/of te lange geluidsdruk. Dit veroorzaakt niet alleen gehoorverlies, maar vaak ook oorsuizingen.

Beschadiging van midden- en binnenoorstructuren

Bij een akoestisch trauma kunnen de midden- en binnenoorstructuren beschadigd of vernietigd worden. Het trommelvlies kan bijvoorbeeld scheuren bij een ontploffing, of de gehoorbeentjes kunnen uit de kom zijn.

Bij een ontploffingstrauma kunnen de binnenste haarcellen beschadigd raken. Wij hebben deze absoluut nodig om de geluidsgolven die het oor binnenkomen te verwerken tot elektrische signalen die door de hersenen kunnen worden waargenomen.

De symptomen van alle akoestische trauma's omvatten een verlies van het gehoor en in de meeste gevallen ook een zogenaamd oorsuizen. De duur van de symptomen en de precieze oorzaken verschillen echter van geval tot geval.

Acuut gehoorverlies

Het gehoorverlies ten gevolge van trauma varieert sterk en wordt ook verschillend waargenomen. Sommigen beschrijven het als een vermindering van het geluid, anderen denken dat ze alles horen alsof het door watten komt. Het wordt vaak beschreven als horen door een slecht functionerende mobiele telefoon.

Artsen noemen dit type gehoorverlies vaak een zogenaamde C5 depressie. Deze term is afkomstig van studies met oude audiometers die werkten met C-tonen in verschillende octaven. De vijfde C van de reeks was ongeveer op een frequentie van 4.000 hertz. Ons gehoor is bijzonder gevoelig in dit bereik, daarom wordt schade vooral hier gehoord. Het wordt merkbaar dat bijvoorbeeld sibilerende spraakklanken slechter worden verstaan, ook al proberen de hersenen de zwakte op natuurlijke wijze te compenseren.

Tinnitus

Iedereen is bekend met tinnitus, maar vaak weten alleen degenen die er last van hebben precies wat het is. Het is een akoestische waarneming die niet kan worden herleid tot een geluidsbron of een geluid in de kamer. Dus eigenlijk bestaat het geluid niet, maar het wordt toch gehoord. In die zin is het meestal een hoog fluitend of zoemend geluid. Maar sissen, sissen of kloppen is ook mogelijk.

Afhankelijk van het volume en het voorkomen, is tinnitus individueel op verschillende manieren storend. Vooral luide en aanhoudende tinnitus kan echter een zeer grote psychische belasting zijn, die in het ergste geval zelfs gepaard kan gaan met een volledig onvermogen om te werken.

De diagnose kan meestal al worden gesteld aan de hand van de anamnese, waarin niet alleen de typische symptomen, maar ook mogelijke onderliggende oorzaken worden beschreven. In veel gevallen is verder onderzoek niet nodig, omdat de symptomen snel verdwijnen.

Otoscopisch onderzoek van het oor

Niettemin moet in elk geval een otoscopie worden verricht. Iedereen kent dit van een normaal onderzoek, waarbij het trommelvlies wordt bekeken met een otoscoop. Gewoonlijk zijn er bij een akoestisch trauma geen verwondingen te zien, alleen bij een ontploffingstrauma kunnen ze aanwezig zijn.

Kwantificeren van gehoorverlies met audiometrie

Audio audiometrie kan worden gebruikt om precies vast te stellen of er sprake is van gehoorverlies, in welk frequentiegebied dat ligt en hoe ernstig het is. Op die manier kan de schade nauwkeurig worden vastgesteld. Dit is vooral belangrijk als het gaat om de behandeling van het gehoorverlies met een hoortoestel.

Vooral wanneer het trommelvlies gespaard is gebleven, probeert men bij de therapie gebruik te maken van zogenaamde rheologisch werkzame stoffen, die als infusen worden toegediend. Deze zouden de stromingseigenschappen van het bloed moeten verbeteren, omdat wordt aangenomen dat de bloedsomloop van het binnenoor een belangrijke rol speelt bij gehoorverlies. Dezelfde stoffen worden bijvoorbeeld ook toegediend in geval van gehoorverlies.

Chirurgie om het trommelvlies te reconstrueren

Als het trommelvlies beschadigd is, kan een operatie worden overwogen om het weer dicht te maken. Soms kan het hele trommelvlies kunstmatig worden vervangen om het gehoor te herstellen.

Fysiotherapie voor de halswervelkolom

In het geval van een akoestisch ongeval is fysiotherapie van de halswervelkolom de meest nuttige manier om de bloedtoevoer naar het oor te herstellen. In de meeste gevallen kan volledig worden afgezien van verdere maatregelen.

Overdrukbehandeling als laatste redmiddel

Indien de therapie geen succes heeft, kan ook een behandeling met overdruk worden geprobeerd. Hierdoor wordt het binnenoor ontlast en kan het zich herstellen van de schade. Vooral in het geval van ontploffingstrauma's kan een vroege behandeling in de positieve drukkamer de prognose sterk verbeteren.

De prognose hangt vooral af van het begin van de behandeling. Als de diagnose in een vroeg stadium wordt gesteld en de juiste therapie op tijd kan worden gestart, is de kans groot dat het gehoor zich herstelt. Successen treden op binnen de eerste vier tot zes weken. Als dat niet gebeurt, moet men rekening houden met chronische schade.

Slechte prognose voor tinnitus

De prognose is echter slecht met betrekking tot tinnitus. Deze storende geluiden blijven bij een niet te verwaarlozen deel van de getroffenen aanwezig, zelfs met de beste therapie. Deze worden echter door de meerderheid als op zijn minst draaglijk beschreven, omdat de tinnitus alleen in zeer stille situaties hoorbaar is of slechts zeer zacht is.

In veel gevallen zou het voorkomen van akoestische trauma's zeer eenvoudig zijn. Men zou alleen het gehoor tegen harde geluiden moeten beschermen door passende beschermingsmaatregelen te nemen. Dit betekent dat gehoorbescherming moet worden gebruikt bij het werken met luide machines of zelfs tijdens vuurwerk.

Helaas gebeurt dit echter veel te zelden. Want horen wordt pas echt gewaardeerd als men al lijdt aan gehoorverlies of storende tinnitus!