Angina pectoris (vernauwing van het hart)

Angina pectoris is een symptoom dat wijst op een coronaire hartziekte (CHD). Aangezien het echter een zeer kenmerkend en belangrijk symptoom is dat altijd door medische opheldering moet worden gevolgd, wordt angina pectoris vaak als een op zichzelf staande ziekte beoordeeld en beschouwd.

Hartziekte met karakteristieke symptomen

In het Duits wordt angina pectoris (AP) ook omschreven als een vernauwing van het hart. En dit geldt ook voor de klachten die als AP worden samengevat. Deze omvatten vooral een plotselinge hevige pijn in de borst en het gevoel alsof deze wordt samengedrukt. Sommige patiënten beschrijven het alsof er een olifant op hun borst zit, die pijn veroorzaakt en hun ademhaling beïnvloedt.

Verstoring van de bloedsomloop leidt tot symptomen

De symptomen van AP worden veroorzaakt door een verminderde bloedtoevoer naar de hartspier. De hartspier is omgeven door een netwerk van zogenaamde kransslagaders die de spier van buitenaf van bloed voorzien. Als een van deze vaten geblokkeerd is, ontstaan onmiddellijk ernstige symptomen, die nooit mogen worden ontkend.

Symptomen vooral bij inspanning

In de meeste gevallen treedt de verminderde toevoer naar het hart alleen op tijdens de inspanning. De bloedvaten worden dus permanent verkleind, maar dit speelt alleen een rol wanneer het hart een verhoogde behoefte aan voedingsstoffen en zuurstof heeft. Indien de symptomen ook in rust optreden, moet worden aangenomen dat de vaten bijna niet meer doorlaatbaar zijn. Dan is er nog de dreiging van een hartaanval, die met alle middelen moet worden voorkomen.

Wijdverspreide angina pectoris

In onze streken is angina pectoris een wijdverspreide ziekte. In de loop van een mensenleven krijgt ongeveer een op de drie mannen en een op de zes vrouwen last van benauwdheid op de borst. Leeftijd speelt een grote rol: hoe ouder we worden, hoe meer kans we hebben op angina pectoris.

Bij vrouwen neemt het risico op coronaire hartziekten sterk toe na de menopauze. Men denkt dat de oestrogenen tijdens de vruchtbare jaren niet alleen de hersenen maar ook de bloedvaten en het hart beschermen. Wanneer deze vervolgens afnemen als gevolg van de menopauze, treden er vaker hartproblemen op.

De oorzaken voor het ontstaan van angina pectoris zijn zeer divers en complex. Er is niet slechts één oorzaak, maar het is een complexe interactie van verschillende risicofactoren die uiteindelijk leiden tot de ontwikkeling van het symptoom.

Risicofactoren voor angina pectoris

De risico's van het ontwikkelen van AP kunnen in verschillende categorieën worden ingedeeld.

• Levensstijl: De levensstijl bepaalt in grote mate de mate waarin ons hart gezond kan blijven. Een slechte levensstijl vormt een grote belasting voor het hart en leidt daarom vaak tot schade en hartziekten. Slechte eetgewoonten, gebrek aan lichaamsbeweging, nicotine- en alcoholgebruik en zwaarlijvigheid spelen hierbij een bijzonder belangrijke rol.
• Reeds bestaande aandoeningen: Sommige reeds bestaande aandoeningen kunnen de ontwikkeling van angina pectoris verder bevorderen. Daarom moeten zij beslist adequaat worden behandeld. Daartoe behoren aderverkalking, hoge bloeddruk, ontspoord cholesterolgehalte en diabetes mellitus.
• Triggers voor AP aanvallen: Een AP aanval gebeurt zelden zomaar, meestal wordt hij uitgelokt door bepaalde omstandigheden. Deze omvatten een verhoogde belasting van het hart als gevolg van fysieke inspanning of psychologische stress. Speciale aandacht moet ook worden besteed aan stress van welke aard dan ook. Een weersverandering, plotselinge koude en uitgebreide maaltijden spelen ook een zekere rol.
• Oncontroleerbare risicofactoren: Alle genoemde risicofactoren kunnen worden beïnvloed. Alleen gevorderde leeftijd en een positieve familieanamnese, d.w.z. hartziekten in de stamboom, zijn niet te beïnvloeden.

AP in rust versus stress AP

In het algemeen wordt een onderscheid gemaakt tussen AP door inspanning en AP in rust, afhankelijk van de oorzaak. Bij door inspanning veroorzaakte AP is het bloedvat nog voldoende doorlaatbaar om een normale bloedstroom naar het hart mogelijk te maken. Als echter door lichamelijke of geestelijke stress of door andere omstandigheden de output van het hart en dus ook het zuurstofverbruik toeneemt, is het resterende lumen niet meer voldoende om een toereikende toevoer te garanderen.

Bij een AP in rust is er een tekort aan zuurstof en andere voedingsstoffen voor de hartspier, zelfs in rust. Dit is vooral het geval wanneer het lumen van het bloedvat voor meer dan 90% vernauwd is. Bij een AP in rust moet men er ook altijd van uitgaan dat er een hartaanval op komst is.

Speciale vorm: Prinzmetal angina

Prinzmetal angina is een speciale vorm van angina pectoris. Dit is wanneer de bloedvaten rond het hart gedurende een bepaalde tijd samentrekken, waardoor het bloed het hart niet kan bereiken. Dit kan enkele seconden of zelfs enkele minuten duren.

Deze zeldzame vorm van angina pectoris veroorzaakt ernstige problemen, vooral wat de diagnose betreft, omdat men dit mechanisme vaak vergeet en het dan moeilijk is een diagnose te stellen.

Angina pectoris is een symptoom van een coronaire hartziekte. Het is eigenlijk geen op zichzelf staande ziekte. Aangezien echter alleen een te geringe aanvoer van de hartspier tot dit symptoom leidt, wordt veel belang gehecht aan angina pectoris.

Kenmerken van angina pectoris

Kenmerkend voor angina pectoris is dat de symptomen plotseling beginnen en maar betrekkelijk kort duren, een paar seconden tot een paar minuten. De pijn wordt vaak omschreven als brandend, brandend maagzuur, scheurend of een druk op de borst. De pijn straalt vaak uit naar de schouders en armen, de bovenbuik en rug, of langs de nek tot in de onderkaak.

Vaak ook atypische symptomen

Vooral vrouwen hebben vaak atypische symptomen. De pijn hoeft bijvoorbeeld niet altijd achter het borstbeen te worden gevoeld, maar kan ook in de bovenbuik, tussen de schouderbladen of in de rechterhelft van de borstkas optreden. Naast de pijn hebben veel patiënten last van kortademigheid, (doods)angst en zweten. Sommige patiënten beschrijven ook misselijkheid en braken of een drukkend gevoel in de keel.

Bij vrouwen wijzen vooral de gelijktijdige aanwezigheid van vermoeidheid, prestatiedaling, pijn in de bovenbuik en kortademigheid op een onvoldoende toevoer van bloed naar het hart. Door deze ongewone symptomen blijft een coronaire hartziekte bij veel vrouwen lange tijd onopgemerkt.

CHD bij diabetes mellitus

Coronaire hartziekten zijn bijzonder verraderlijk bij mensen die aan diabetes mellitus lijden. Een gevolg van de ziekte is dat zenuwen steeds meer vernietigd worden. Dit omvat de zenuw plexus die het hart omgeeft. Zowel angina pectoris als hartaanvallen verlopen dus geruisloos, d.w.z. dat er geen ongemak wordt gevoeld. Dit betekent dat er geen waarschuwingssignalen zijn dat er in de nabije toekomst een hartaanval dreigt.

Vormen van angina pectoris

In het algemeen kan AP in drie verschillende vormen worden onderverdeeld. Het is belangrijk deze van elkaar te scheiden omdat ze ook in verband worden gebracht met een verschillend risico op een hartaanval.

Stabieleangina pectoris: Bij stabiele AP komen AP-aanvallen herhaaldelijk voor, maar ze zien er altijd hetzelfde uit en kunnen snel onder controle worden gebracht met rust of medicatie.

Instabiele angina pectoris: De eerste aanval en elke aanval die verschilt van de vorige aanvallen worden instabiele AP genoemd. Gewoonlijk is er een steeds toenemende ernst van AP aanvallen. Onstabiele AP brengt een hoog risico op een hartaanval met zich mee.

Angina decubitus en nocturna: de pijn treedt vooral op bij liggen en 's nachts, wanneer meer bloed door het veneuze systeem naar het hart wordt getransporteerd, waardoor het wordt overbelast.

Indeling naar graad (CSS-classificatie)

In de praktijk is de classificatie volgens de aanbevelingen van de Canadian Cardiovascular Society (CSS) van bijzonder belang.

Angina pectoris is een duidelijk symptoom dat gemakkelijk kan worden gediagnosticeerd. Toch mag hier niet lichtzinnig mee worden omgesprongen. Integendeel, er moet een nauwkeurige diagnose worden gesteld om de ernst en de oorzaak van de ziekte nauwkeurig te kunnen bepalen.

Het belang van anamnese

Het is uiterst belangrijk om een nauwkeurige medische geschiedenis op te nemen. Niet alleen moeten alle symptomen in hun precieze aard en ernst worden opgetekend, maar vooral moet worden gevraagd wanneer de klachten precies zijn opgetreden en hoe lang ze hebben geduurd.

Verder onderzoek

Om angina pectoris te verduidelijken, moet een ECG zowel in rust als onder stress worden genomen. Dit betekent dat de elektrische stromen in het hart worden gemeten om veranderingen in de hartspier of de geleidingsstructuren op te sporen.

Een echografisch onderzoek van het hart kan meer informatie verschaffen. Bovendien kunnen de bloedvaten van het hart nauwkeurig in beeld worden gebracht om eventuele vernauwingen op te sporen. Tegenwoordig kunnen bepaalde MRI-technieken worden gebruikt zonder een ader aan te prikken. Een myocardiale scintigrafie kan het metabolisme van het hart aantonen, wat verdere belangrijke informatie kan opleveren.

Met uitzondering van een hartaanval

In de eerste minuten van de AP aanval, ligt de nadruk op het uitsluiten van een hartaanval. Niet alleen het ECG kan hier nuttig zijn, maar vooral de meting van de zogenaamde hartenzymen in het bloed. Deze zouden verhoogd zijn als een hartaanval tot de vernietiging van hartspieren leidt.

Risicobeoordeling

Zodra de acute AP-aanval is afgewend, gaat de aandacht vooral uit naar de diagnose van het individuele risico om te beoordelen hoe groot het gevaar van een hartaanval is. Op die manier kan voor elke individuele patiënt een behandelplan worden opgesteld om verdere hartschade te voorkomen.

Bij de therapie moet een onderscheid worden gemaakt tussen de behandeling van een acute aanval of van nieuwe aanvallen en het voorkomen van het voortschrijden van de ziekte. Dit komt omdat voor verschillende situaties verschillende therapeutische middelen moeten worden gebruikt.

Behandeling van acute toevallen

• Zuurstof: Verhoogt de toevoer van zuurstof naar het hart.
• Glyceroltrinitraat: medicijn om de hartvaten te verwijden
• Rust: Ontspannen liggen met het bovenlichaam lichtjes opgetrokken

Therapie om een aanval te voorkomen

• Bètablokker: medicijn om de druk op het hart te verlichten
• Aspirine of clopidogrel: bloedverdunner om bloedstolsels te voorkomen
• Nitraten: medicijn om de hartvaten te verwijden + Statines: medicijn om het risico op een hartaanval te verminderen
• Statines: geneesmiddel om het cholesterolgehalte te reguleren

Therapie om oorzaken te corrigeren

• PTCA: verwijding van de hartvaten met een ballon
• Bypass: vervanging van een slagader door organisch of kunstmatig materiaal

Angina pectoris moet altijd worden gezien als een waarschuwingssignaal voor een progressieve aandoening van de kransslagaders. Als er niets wordt gedaan, zal vroeg of laat een hartaanval optreden, die vaak de dood tot gevolg heeft. Elke vorm van pijn op de borst moet dus door een arts worden onderzocht.

Vermindering van risicofactoren

Wanneer de symptomen zich voordoen, is het belangrijk de risicofactoren voor een hartaanval en voor de progressie van angina pectoris te verminderen. Als u dit kunt doen, kunt u AP meestal goed onder controle houden en een symptoomvrij leven leiden. Alleen extreme sporten die het hart extra belasten, moeten worden vermeden om geen onnodige risico's te nemen.

Zelfs een gezonde levensstijl kan de prognose voor angina pectoris aanzienlijk verbeteren. Ook al is het vermoeiend en vervelend om aan een nieuwe levensstijl te wennen, het is het zeker waard. Voortschrijdende AP-symptomen leiden immers niet alleen tot een vroegtijdige dood, maar vooral tot een vermindering van de levenskwaliteit.

Groot succes met medicijn therapie

Als ondersteunende maatregel kan ook medicamenteuze therapie worden toegepast. Je moet je er echter van bewust zijn dat je ook je leven moet veranderen, ook al klinkt dat gemakkelijker dan je denkt.

Niettemin kan de prognose voor angina pectoris sterk worden verbeterd door een verstandig gebruik van geneesmiddelen. Vrijheid van symptomen kan dus meestal worden bereikt als de medicatie strikt wordt nageleefd.

De oorzaak van angina pectoris is bijna altijd een coronaire hartziekte (CHD). En dit kan worden voorkomen door de respectieve risicofactoren te verminderen. Het is het beste om met een arts te bespreken welke maatregelen zinvol zijn. Hier zijn een paar algemene tips.

• Onthouding van nicotine: roken bevordert angina pectoris. Daarom moet het zo veel mogelijk worden vermeden.
• Gewichtsvermindering: Als u overgewicht heeft, moet u zeker uw gewicht verminderen. Zelfs kleine verminderingen kunnen een groot effect hebben.
• Gezonde voeding: Niet alleen de vermindering van vetten speelt een rol, maar ook de voldoende inname van vitaminen en mineralen. Voldoende lichaamsbeweging: Zelfs matige regelmatige lichaamsbeweging kan het hart versterken en zo hart- en vaatziekten voorkomen.
• Behandeling van reeds bestaande aandoeningen: Diabetes, hoge bloeddruk en hoog cholesterolgehalte moeten beslist adequaat worden behandeld.
• Vermijd stress: Rust is essentieel, niet alleen voor de geest maar ook voor het lichaam. Daarom moet men zich niet te veel laten belasten, noch door zijn werk, noch door zijn privé-leven.