Burnout

"Burnout" is een Engelse term en betekent opgebrand, volledig uitgeput. Er bestaat nog steeds geen duidelijke definitie van burn-out, waardoor het exacte aantal getroffen mensen nog steeds onduidelijk is.

De term werd in de jaren zeventig bedacht door de Amerikaanse psycholoog Herbert Freudenberger. Burn-out werd voor het eerst beschreven in sociale beroepen (geneeskundige en verzorgende beroepen, vrijwilligerswerk). Het idealisme van de meeste mensen in deze beroepsgroep en het voortdurend werken op de emotionele en fysieke limiet met een laag niveau van erkenning kunnen leiden tot een burn-out.

Tegenwoordig wordt het burn-out syndroom omschreven als volledige fysieke, mentale en emotionele uitputting. Daarnaast is er sprake van rusteloosheid, spanning, gebrek aan motivatie, prestatiedaling en psychosomatische klachten.

In de meeste gevallen volgen deze symptomen op een sterke frustratie, waarvan de oorzaak vaak in het werk ligt. Redenen hiervoor zijn buitensporige eisen, gebrek aan erkenning (lof, promotiekansen, salarisverhoging) of bureaucratische hindernissen die het moeilijk maken persoonlijke doelen te bereiken.

Het kan ook frustrerend zijn om een levensdoel niet te bereiken of om het te bereiken zonder de verwachte voldoening te voelen.

Tegenwoordig is men het er algemeen over eens dat burnout alle beroepsgroepen kan treffen en ook ouderen of werklozen. Burn-out hoeft niet noodzakelijk te worden voorafgegaan door "burn" in de zin van buitensporige inzet; het kan ook worden uitgelokt door mobbing.

Fasen

Onderzoekers verdelen burn-out in verschillende (meestal opeenvolgende) fasen. Het volgende model verwijst naar de deskundige Prof. Martin Burisch (Universiteit van Hamburg).

Fase 1: Overspannenheid, te veel verplichtingen

Idealistische, overmatige toewijding veroorzaakt "brandende" mensen om zich in een onderneming te storten. In dit stadium kan een burn-out slechts zeer zelden worden voorspeld. Zodra de verhoopte erkenning (beloning, professionele vooruitgang) over een langere tijdspanne achterblijft bij de verwachting, begint het eigenlijke burn-outsyndroom.

De druk waaronder de getroffenen gebukt gaan, kan ook van buitenaf komen. Uitputting, frustratie en irritatie volgen. Het lichaam reageert ook op de overbelasting. Hoofdpijn, buikpijn en slaapstoornissen zijn het gevolg.

Fase 2: Verminderde inzet

Een typisch kenmerk van het burn-out syndroom is intense frustratie. Lijders moeten accepteren dat het gestelde doel niet zal worden bereikt. Het vroegere idealisme vervaagt en de inzet vermindert.

Omdat er veel tijd en moeite is geïnvesteerd in het stellen van doelen, worden de eisen sterk opgeschroefd. De betrokkenen voelen zich uitgebuit en met te weinig waardering behandeld.

Tegelijkertijd vindt er een innerlijke berusting plaats. Vanaf dit punt worden alleen de meest noodzakelijke dingen gedaan, zelfs met royale pauzes, en de fouten stapelen zich op. Voor sommigen breidt deze houding zich ook uit tot de vrije tijd, terwijl anderen opbloeien zodra zij hun werkplek verlaten.

Burnout-patiënten distantiëren zich van hun sociale omgeving. Mededogen en sympathie (empathie) maken plaats voor emotionele kilte, en cynisme is niet ongewoon. Het normaal positieve gevoel tegenover medemensen (collega's op het werk, vrienden, familie) vermindert.

Fase 3: Depressie, agressie en verwijten

Er moet nu een schuldige worden gevonden voor het persoonlijk falen. Het kan de lijder zelf zijn, maar ook mensen uit zijn omgeving.

Als de schuld bij zichzelf gezocht en gevonden wordt, dreigt depressie. Gevoelens van mislukking, onvermogen, machteloosheid en hulpeloosheid nemen de overhand en doen alle gevoel van eigenwaarde afnemen.

Kenmerkende symptomen van depressie (nervositeit, leegte, pessimisme, angstgevoelens, zelfs zelfmoordgedachten) worden merkbaar.

Een ander beeld ontstaat wanneer de schuld wordt gezocht bij collega's of "het systeem". Het eigen aandeel in de mislukking wordt ontkend, agressie verspreidt zich. Er zijn talrijke conflicten met andere mensen tegen wie alle woede is gericht. Getroffen personen zijn humeurig, voortdurend geïrriteerd en voelen zich snel aangevallen.

Fase 4: Degradatie en afnemende prestaties

Fouten door onzorgvuldigheid nemen toe, afspraken worden vergeten. Moeilijkheden bij het nemen van beslissingen, een gebrek aan creativiteit en een onvermogen om complexe problemen aan te pakken zijn het gevolg van voortdurende spanning.

Op het werk is het leidende principe "werk om te heersen". Initiatief, motivatie en productiviteit nemen gestaag af.

De mentale houding verandert ook geleidelijk. Het "in hokjes stoppen" en het "zwart-wit denken" doen hun intrede, veranderingen en het doorbreken van routine worden afgewezen omdat dit een extra energie-uitgave zou vergen.

Fase 5: desinteresse, afvlakking

Getroffen mensen trekken zich ook emotioneel terug vanwege hun afnemende prestaties. Onverschilligheid en verveling nemen toe. Hobby's, familie en vrienden worden tot een minimum gereduceerd, eenzaamheid verspreidt zich.

Fase 6: Wanhoop

In de laatste fase overheerst complete wanhoop. De zin en de waarde van het leven worden in twijfel getrokken, suïcidale gedachten stapelen zich op en worden soms in praktijk gebracht.

Burn-out wordt beïnvloed door interne (persoonlijke) en externe (omgevings)factoren.

Afhankelijk van persoonlijkheid en vaardigheden in het omgaan met obstakels en druk, varieert het risico voor dit syndroom van persoon tot persoon.

Individuele situaties kunnen echter zo stresserend en uitzichtloos zijn dat slechts weinigen er zonder sporen na te laten doorheen komen. Experts noemen dit "slijtage" of passieve burn-out.

De oorzaken zijn even uiteenlopend als de getroffen personen. Aangezien elke levenssituatie anders is, kunnen de factoren die tot burn-out leiden slechts ruwweg worden onderverdeeld in interne en externe factoren.

Interne factoren

Er zijn twee soorten mensen. Wat beiden gemeen hebben is een uitgesproken streven naar erkenning.

Type 1:Mensen met een laag zelfbeeld. Ze zijn overgevoelig, aangepast, passief en erg op liefde gesteld.

Type 2:Zeer dynamische, vastberaden en ambitieuze mensen met een hoge mate van idealisme en betrokkenheid.

Er zijn ook andere risicofactoren:

• Het zelfbeeld is gebaseerd op de succesvolle uitvoering van één enkele rol (bv. succesvol manager).
• De zin van de eigen handelingen wordt in twijfel getrokken
• Onrealistisch hoge doelen, ongelijke verhouding tussen vereiste inspanning en resultaat.
• Doelen worden gesteld op basis van de verwachtingen van anderen
• Hoge verwachtingen van erkenning na het bereiken van doelen
• Gebrek aan besef en aanvaarding van eigen zwakheden, hulpeloosheid
• Onvermogen om nee te zeggen (tegen anderen of tegen eigen streven naar perfectie)
• Het bereiken van doelen ten koste van alles, omdat het eigen of het project uitzonderlijk is en alle middelen rechtvaardigt.

Externe factoren

Burn-out begint vaak met een drastische verandering in iemands levenssituatie (beginnen aan de universiteit, beginnen aan een carrière, veranderen van baan). Zulke veranderingen schokken en stellen het zelfbeeld in vraag. Verwachtingen kunnen worden teleurgesteld en levensdoelen vernietigd.

Daarentegen kan de teleurstelling van een verwachting ook een burnout veroorzaken (het niet krijgen van een promotie).

• Overbelasting op het werk
• Te weinig controle
• Te weinig autonomie
• Gebrek aan succes en erkenning
• onrechtvaardigheid
• bureaucratische hindernissen
• Beloningen niet bevredigend
• eigen waarden en overtuigingen in strijd zijn met de eisen
• gebrek aan sociale steun
• onopgeloste conflicten op het werk

Innerlijke houding en perceptie van de situatie hebben een grotere invloed op de ontwikkeling van burn-out dan de feitelijke stress. Indien input en uitkomst of positieve en negatieve aspecten ten minste als ongeveer gelijk worden ervaren, kunnen hoge eisen gedurende langere tijd worden volgehouden.

Burnout beïnvloedt emoties, psyche, cognitieve vermogens en het lichaam. De constellatie van symptomen waarmee het syndroom zich presenteert, verschilt van patiënt tot patiënt. De klachten kunnen ruwweg worden ingedeeld naar fasen en psychosomatiek.

Ad fase 1: Waarschuwingssymptomen

Overmatig gebruik van energie voor een project manifesteert zich door:

• Hyperactiviteit
• Vrijwillig onbetaald extra werk
• Gevoel van eigen onmisbaarheid
• Perceptie van een permanent gebrek aan tijd
• Onderdrukking van persoonlijke behoeften
• Ontkenning van mislukking en teleurstelling
• Beperking van sociale contacten tot doelstellingen (cliënten, patiënten, enz.)

De uitputting wordt snel merkbaar:

• Rusteloosheid, niet kunnen ontspannen
• Gebrek aan energie
• Slapeloosheid
• Bovengemiddelde vatbaarheid voor infecties
• Verhoogd risico op ongevallen

Ad fase 2:

• Idealisme vermindert
• De verbintenis is beperkt
• Onevenredige toename van eisen
• Innerlijke berusting
• Overtuiging uitgebuit te worden en niet genoeg gewaardeerd te worden
• Innerlijke opstand tegen het werk
• Verkorting van de arbeidstijd (meer pauzes, later komen, vroeger weggaan)
• Toenemende afstand en negatieve gevoelens ten opzichte van werkcontacten (patiënten, collega's)
• bloeiend in de vrije tijd
• gebrek aan empathie
• emotionele kilte, cynisme

Ad fase 3:

Depressie:

• hulpeloosheid, machteloosheid
• innerlijke leegte
• Afnemend gevoel van eigenwaarde
• Pessimisme
• Angst
• neerslachtigheid
• gebrek aan motivatie

Agressie:

• De schuld wordt van buitenaf gezocht (collega's, "het systeem")
• Prikkelbaarheid
• Ongeduld
• Frequente sociale conflicten
• Intolerantie
• Agressie

Ad fase 4:

• Onvoorzichtigheid
• afnemende creativiteit
• Moeilijkheden om complexe problemen op te lossen
• Moeite met het nemen van beslissingen
• gebrek aan motivatie
• Afnemende productiviteit
• Onwil om initiatief te nemen
• "Plicht volgens het boekje
• Hokjesdenken en zwart-wit denken
• Afwijzing van verandering

Ad fase 5:

• emotionele terugtrekking
• Verveling
• Onverschilligheid
• Eenzaamheid
• Hobby's opgeven
• Vervreemding

Ad fase 6:

• Volledige wanhoop
• Hopeloosheid
• Alles lijkt zinloos
• Twijfel over de zin van het leven
• Suïcidale gedachten

Psychomatische symptomen

• Nachtmerries, slaapstoornissen
• Hoofdpijn en rugpijn, spanning
• Hoge bloeddruk, hartkloppingen, beklemmend gevoel op de borst
• Misselijkheid, braken, diarree
• Seksuele problemen
• merkbaar gewichtsverlies of -toename (veranderingen in eetgewoonten)
• Verhoogde consumptie van nicotine, alcohol of cafeïne
• Hoge vatbaarheid voor infecties

In de ICD10-catalogus is burn-out alleen opgenomen als subcijfer met de omschrijving "toestand van totale uitputting". Aangezien er geen officiële onafhankelijke diagnose bestaat, is het moeilijk om het syndroom in de praktijk duidelijk vast te stellen.

De symptomen van lusteloosheid e.d. lijken niet alleen sterk op depressies, maar burnout eindigt meestal in een depressie als hij niet wordt behandeld.

Symptomen zoals uitputting zijn ook van toepassing op het chronisch vermoeidheidssyndroom, kortweg CVS.

Om deze redenen is het van essentieel belang om eerst soortgelijke ziekten uit te sluiten. Een gedetailleerde anamnese (anamnese, klachten) dient hiertoe.

MBI

Veel vragenlijsten proberen burn-out meetbaar te maken. De meest gebruikte is de MBI - Maslach Burnout Inventory. Het werd in 1976 ontwikkeld door de psychologe Christina Maslach en bevat 22 vragen en 3 dimensies:

1. emotionele en aanhoudende fysieke uitputting
2. Depersonalisatie (negatieve, afstandelijke tot cynische houding tegenover cliënten, collega's, oversten)
3. Verminderde prestatiecapaciteit

Voorts moeten verklaringen worden beoordeeld op hun nauwkeurigheid.

Bij andere tests ligt de nadruk op andere criteria. De vragenlijst Werkgerelateerde gedrags- en ervaringspatronen (AVEM) beoordeelt de werkbetrokkenheid, het vermogen om met stress om te gaan, de emotionele toestand en beschrijft "coping-types".

Het belangrijkste instrument voor het stellen van een diagnose is zonder twijfel het gesprek tussen arts en patiënt. Dit identificeert uitlokkende factoren en mechanismen.

Hoe later burnout wordt behandeld, hoe slechter de kansen op herstel. Daarom is het belangrijk om snel en professioneel met de behandeling te beginnen.

In de vormende fase

Als het syndroom net opkomt, kan een crisisinterventie of kortdurende therapie (een paar uur) voldoende zijn. Er worden betere strategieën voor het oplossen van problemen en conflicten ontwikkeld en het gevoel voor stressgrenzen wordt aangescherpt. Autogene training en progressieve spierontspanning kunnen de behandeling ondersteunen.

Gevorderde burn-out

Als de ziekte al verder gevorderd is, wordt een intensievere therapie (poliklinisch of intramuraal) noodzakelijk. Vanwege de verschillende oorzaken is er geen universele behandelingsstrategie.

Door middel van cognitieve gedragstherapie kunnen verkeerde ideeën en gedragspatronen worden opgespoord en geleidelijk worden gecorrigeerd. Paradigma's (wereldbeelden) zoals dwang tot perfectionisme om waardevol te zijn, worden omvergeworpen en de patiënt wordt zo bevrijd van zijn of haar pathogene, innerlijke drijfveren.

Voor de meeste lijders is het opbouwen van een gezond gevoel van eigenwaarde de hoogste prioriteit. Dit vermindert de afhankelijkheid van externe erkenning. Dikwijls is hiervoor echter een grondige psychologische herstructurering nodig. Dit kan worden gedaan door middel van tijd- en energie-intensieve procedures zoals dieptepsychologische procedures of psychoanalyse.

Sommige lijders hebben geen besef meer van hun eigen behoeften. Lichaamstherapieën kunnen helpen om dit gevoel te herstellen. Zij leren naar het lichaam te luisteren, lichamelijke spanningen op te lossen en zo de psychische spanningen te verlichten.

Als depressie aan de symptomen wordt toegevoegd, kan medicatie (antidepressiva, hooggedoseerd sint-janskruid) worden gebruikt als therapieaanvulling.

Hoe eerder burn-out wordt herkend en behandeld, hoe beter de prognose. De eerste voorwaarde voor genezing is niettemin de erkenning van een probleem. Getroffenen moeten deze 4 vragen bespreken met therapeutische ondersteuning:

1. Hoe draag ik zelf bij aan mijn burn-out?
2. Waar overschrijd ik mijn grenzen?
3. Welke omgevingsfactoren spelen een rol?
4. Welke kunnen worden veranderd en welke niet?

Als je je probleem niet toegeeft, kun je de oorzaak niet behandelen.

Wanneer een burn-out begint, kan een verandering van baan, een crisisinterventie of een verblijf in een kuuroord voldoende zijn. Met therapeutische steun is het belangrijk om beter met stress te leren omgaan. Een stabiel sociaal netwerk, financiële zekerheid en hobby's kunnen een positief effect hebben op de prognose.

Indien burn-out over een langere periode niet wordt herkend, kan blijvende schade niet worden uitgesloten. Zelfs normale stress (beroepsmatig of sociaal) is een hindernis, zelfs na jaren van therapie.

Omdat gedeeltelijke of volledige arbeidsongeschiktheid niet ongewoon is, moet burn-out ernstig worden genomen en behandeld.

Wat u zelf kunt doen

Burn-out wordt beïnvloed door externe (omgevings-) en interne (persoonlijke) factoren. Interne attitudes langzaam veranderen is gewoonlijk gemakkelijker dan de omgeving (b.v. de baan) van nul af aan te veranderen. Bedrijven kunnen hun werknemers met allerlei maatregelen ondersteunen en helpen voorkomen dat werknemers het burn-outsyndroom ontwikkelen.

Tips voor individuele personen

Vaststellen van basisbehoeften

Burnout ontstaat uit frustratie. Identificeer taken die je basisbehoeften bevredigen. Daartoe is het van belang precies te weten hoe het dagelijks leven eruitziet van de sociale rol of baan die u ambieert.

Leer je behoeften en verlangens kennen. Wat is echt belangrijk voor je? Sociale erkenning, promotiekansen, vrijheid of invloed bij het vormgeven van je werk?

Omgaan met stress en ontspanning

Stress speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van burn-out. Gebruik stressbeheersing en ontspanningstechnieken om het tegen te gaan.

Zelfbewustzijn

Burnout ontwikkelt zich meestal in het geheim. Neem regelmatig de tijd om jezelf af te vragen hoe gestrest of tevreden je bent. Een stressdagboek kan helpen. U kunt het gebruiken om triggers te identificeren en ook om een sluipende toename van stress te herkennen. Een andere optie is om vrienden en familie om hulp te vragen. U kunt rechtstreeks met hen praten als u geïrriteerder of minder gemotiveerd bent dan gewoonlijk.

Neem de macht weg van de innerlijke bestuurders

Zij die risico lopen worden door innerlijke drijfveren tot overwerk gedreven. Zulke bestuurders kunnen stelregels zijn zoals perfectie. Als je je bestuurders ontmaskert, kun je ze hun macht ontnemen. Probeer te begrijpen dat perfectie iets utopisch is en dat hun eigen behoeften op hetzelfde niveau liggen als die van anderen.

Bepaal uw doel in het leven

Je kunt jezelf de volgende vraag stellen: Wat wil ik eigenlijk van het leven? Streef uw doelen bewust na; alleen op die manier komt u dichter bij blijvende voldoening. Zeg vaarwel tegen doelen die eigenlijk niet de jouwe zijn.

Accepteer jezelf

Als u uw gevoel van eigenwaarde grotendeels op professioneel succes baseert, loopt u een bijzonder risico op burn-out. Als je jezelf accepteert, zul je een zelfvertrouwen ontwikkelen dat onafhankelijk is van succes. Dit beperkt het gevaar van oververbintenis en uitbuiting.

Gezonde levensstijl

Een evenwichtige gemengde voeding en regelmatige lichaamsbeweging en sport kunnen stress helpen verminderen. Beperk het gebruik van nicotine, cafeïne en stimulerende middelen (suiker, alcohol) tot een minimum.

Tips voor individuen als onderdeel van een organisatie

Tijdmanagement

In een veeleisende baan is een goed gestructureerd tijdsbeheer bijzonder belangrijk.

Zeg nee.

Leer om "nee" te kunnen zeggen tegen een aangeboden of zelf opgelegde taak of uitdaging, om te voorkomen dat je te ver gaat.

Onrealistische verwachtingen

Als u te veel verwacht van een taak, is de kans groter dat u teleurgesteld wordt.

Evenwicht tussen werk en privé

Het evenwicht tussen werk en privéleven verwijst naar een belangrijke menselijke basisbehoefte. Wie te weinig tijd inruimt voor vrije tijd en vrije tijd, kan op een burn-out afstevenen.

Loopbaanplanning

Loopbaandoelen voorkomen dat mensen vervallen in eentonige verveling. Bijscholing schept ook een nieuwe kijk op het dagelijkse werkleven en is inspirerend.

Strategieën op de werkplek

Burn-out kan worden voorkomen door werknemerstevredenheid. Een bedrijfscultuur die werknemers in hun autonomie sterkt, verdere ontwikkeling bevordert en positief gebruik maakt van de beschikbare middelen, draagt daartoe bij.

Enquête onder werknemers

Door middel van strikt anonieme, schriftelijke enquêtes kunnen tekenen van burn-out en mogelijke ontevredenheid worden opgespoord. Alleen wanneer problemen bewust zijn, kunnen zij worden verholpen.

Flexibele werkregelingen

Werknemers die actief invloed kunnen uitoefenen op hun werkinhoud of mee kunnen bepalen hoe taken worden uitgevoerd, hebben meer ruimte voor initiatief en zelfbeschikking.

Flexibele werktijden

Leidinggevenden moeten de werktijden van hun werknemers in de gaten houden. Ophoping van overuren en onevenwicht tussen werk en vrije tijd moeten worden vermeden. Ook het aanbieden van deeltijdwerk kan hiertoe bijdragen.

Opleiding voor een burn-out-preventieve managementstijl

Managementtraining is een goed middel om burn-out bij werknemers te voorkomen. Mensen met managementverantwoordelijkheid leren wat burn-out beïnvloedt en hoe zij kunnen bijdragen tot preventie door waardering, steun en openheid.

Bijscholing

Burn-out kan ook worden veroorzaakt door een monotone werkdag. Bijscholing kan nieuwe perspectieven bieden en nieuwe energie in de dagelijkse werkroutine brengen.

Fitness en welzijn

Werknemers kunnen stress verminderen en hun batterijen opladen. Bovendien wordt het gevoel door het bedrijf te worden gewaardeerd bevorderd, wat ontevredenheid tegengaat.

Conflictbeheersing, besluitvorming, informatiestroom

De autonomie van het individu wordt versterkt door vlakke hiërarchieën en een open bedrijfsfilosofie die ruimte laat voor besluitvorming.

Het taboe opheffen

Het openlijk bespreken van burn-out creëert een werkklimaat dat de grenzen en de middelen van het individu beschermt.