Chronisch nierfalen

Beschrijving

Een permanente vermindering van de capaciteit van de nieren wordt chronische nierinsufficiëntie (of nierzwakte) genoemd. Het kan leiden tot acuut nierfalen.

De nieren zijn verantwoordelijk voor het reinigen van het bloed en het uitscheiden van metabolisch afval via de urine.

Als de functie verstoord is, hopen gifstoffen zich op in het bloed en ontstaat uremie (urinevergiftiging). Bovendien ontstaat er oedeem (waterretentie) in de weefsels omdat het door de voeding aangevoerde vocht niet meer voldoende kan worden uitgescheiden.

Naast het reinigen en uitscheiden, produceren de nieren ook verschillende hormonen. Dit zijn hormonen die de bloeddruk, het botmetabolisme en de bloedvorming regelen. Dit betekent dat bij nierinsufficiëntie het lichaam niet alleen te maken krijgt met toxines, maar ook met een verstoorde bloeddruk, vitamine- en hormoonhuishouding en bloedstolling.

Wanneer ongeveer 60% van de nieren faalt, hopen de urinestoffen (alles wat via de urine moet worden uitgescheiden) zich op in het bloed. Als de insufficiëntie voortschrijdt, kan dit leiden tot acuut nierfalen. Als het niet behandeld wordt, is deze aandoening levensbedreigend. Om de uitscheiding van toxines en water te verzekeren, wordt het bloed kunstmatig gewassen met behulp van dialyse. Er kan bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van hemodialyse of peritoneale dialyse. Een niertransplantatie kan ook verlichting geven.

Als een nier onvoldoende is, kan hij zijn taak, het wassen van bloed en het uitscheiden van urine, niet meer vervullen.

Normaal heeft ieder mens twee nieren. Ze bestaan elk uit meer dan 1.000.000 glomeruli (nierlichaampjes), die op hun beurt bestaan uit kleine adertjes die samengeklonterd zijn. Ongeveer 180 liter primaire urine stroomt er elke dag doorheen in een soort eindeloze lus. Schadelijke stoffen en toxines worden gefilterd en geconcentreerd in ongeveer 1,5 l urine.

Een groot aantal ziekten kan verantwoordelijk zijn voor chronisch nierfalen. Als het nierweefsel door een ziekte wordt aangetast, sterven de nierlichaampjes samen met hun tubuli af.

De resterende glomeruli moeten dan de functie van de dode glomeruli overnemen om de algemene prestatie in stand te houden. Tot op zekere hoogte is dit geen probleem, en daarom wordt nierinsufficiëntie zelden pas laat opgemerkt, namelijk wanneer er al te weinig weefsel is.

Elk jaar krijgen 10/100.000 mensen in West-Europa chronisch nierfalen. De meest voorkomende oorzaken zijn:

• diabetes mellitus (suikerziekte)
• Hypertensie (hoge bloeddruk)
• Infecties van de glomeruli (b.v. glomerulonefritis)
• Urineweginfecties (bv. pyelonefritis)
• Cystische nieren (erfelijke ziekte)
• Pijnstillers (grote hoeveelheden per dag, jarenlang)
• Tumoren van de nier

Begin

Het precieze verloop van chronisch nierfalen hangt af van welke andere ziekte de aanleiding is. Gevolgziekten zijn ook duidelijk terug te vinden in de latere symptomen.

Het is niet ongewoon dat de ziekte in een zeer laat stadium wordt gediagnosticeerd, omdat er in het geval van milde insufficiëntie nauwelijks symptomen zijn of symptomen die moeilijk te classificeren zijn. Het kan bijvoorbeeld gaan om verminderde prestaties en aanhoudende vermoeidheid. Getroffen personen hebben vaak ook een verhoogde aandrang om te plassen, met zeer lichte en slecht geconcentreerde urine.

Gevorderde ziekte

Als het nierfalen verder gevorderd is, treden vaak de volgende symptomen op:

• weinig urine (< 1,5 l/d)
• Oedeem (vasthouden van water) - vooral in de benen en de oogleden
• Hypertensie (hoge bloeddruk)
• nierarmoede - met bleekheid of café-au-lait verkleuring van de huid tot gevolg
• Schuimende urine - door te veel proteïne
• Rode of roodbruine urine - door afbraak van hemoglobine (bloedpigment)
• Pijnlijke botten
• Spierzwakte
• Verlies van eetlust
• Braken, misselijkheid
• Jeuk over het hele lichaam

Voor de diagnose van chronisch nierfalen worden bloed en urine onderzocht. Belangrijke waarden zijn het urinevolume en de creatinineklaring, die aangeeft hoe goed de nieren werken.

In de meeste gevallen zijn de nierwaarden creatinine en ureum (afbraakproducten van eiwitten) verhoogd bij een verminderde functie.

Het vaststellen van de onderliggende ziekte is de eerste prioriteit. Afhankelijk van de vermoedens van de arts volgen verdere onderzoeken, zoals sonografie (echografie) of biopsie (onderzoek van weefselmonsters). Tegelijkertijd moeten eventuele secundaire ziekten (b.v. nierarmoede) worden behandeld.

De behandeling hangt af van de oorzaak en het stadium van de ziekte. Eerst wordt de onderliggende ziekte behandeld om verdere, onomkeerbare afsterven van het nierweefsel te voorkomen.

Dan moeten de secundaire ziekten worden behandeld. Dit vereist

• verhoogde vochtinname (2 - 2,5 l/d) en diuretica (vochtafdrijvende medicatie)
• Regelmatige controle van bloedelektrolyten (zouten) en lichaamsgewicht.
• Behandeling van hoge bloeddruk (ACE-remmers en AT1-blokkers)
• Verlaging van het lipidengehalte in het bloed (lipidenverlagende geneesmiddelen)
• Nieranemie (bloedarmoede) behandelen
• Behandeling van botaandoeningen (vitamine D-tekort als gevolg van nierfalen)

dieet

Het succes van de behandeling hangt grotendeels af van het dieet. Het dieet moet arm zijn aan proteïnen en fosfaten. In de regel bevatten voedingsmiddelen met veel eiwitten ook veel fosfaat.

Dieet tips:

• Voedingsmiddelen met een hoog fosfaatgehalte zijn noten, muesli, slachtafval, volkorenbrood, smeltkaas, gekookte kaas, melk in blik en diverse soorten worst. Als u geen worst wilt opgeven, moet u vragen naar het fosfaatgehalte voordat u de worst eet.
• De geconsumeerde eiwitten moeten een hoge biologische waarde hebben, d.w.z. dat ze moeten bestaan uit een groot aantal essentiële aminozuren die het lichaam niet zelf kan aanmaken. Een evenwichtige combinatie van eiwitbronnen is belangrijk, bijv: Aardappelen + ei, bonen + ei, melk + tarwe, ei + tarwe, peulvruchten + tarwe.
• Er zijn specifieke eiwitarme voedingsmiddelen (bv. meel en bakwaren) die moeten worden gebruikt.
• Drinkmelk en gecondenseerde melk kunnen worden vervangen door room en verdund met water, afhankelijk van het beoogde gebruik.

Een consequente therapie kan secundaire schade aan hart, bloedvaten en botten grotendeels voorkomen. De nierinsufficiëntie kan echter zo ver voortschrijden dat dialyse (bloedspoelen) of niertransplantatie noodzakelijk wordt.

Chronische nierinsufficiëntie kan de levensverwachting verkorten, vooral als de onderliggende ziekte diabetes mellitus (suikerziekte) is. Sommige van de getroffenen bezwijken aan gevolgschade aan hart en bloedvaten.

De onbetwiste meest voorkomende oorzaken van nierschade zijn diabetes mellitus (suikerziekte) en hypertensie (hoge bloeddruk). Goed onder controle gehouden diabetes kan chronische nierzwakte voorkomen.

Het nemen van medicijnen (zelfs vrij verkrijgbare!) vormt een extra belasting voor de nieren. Bespreek daarom elke medicatie met uw huisarts. Als u al nierinsufficiëntie heeft, moet de dosis vaak worden aangepast.

Thuiszorg

Zodra dialyse noodzakelijk wordt, is er een grote verstoring van de gebruikelijke dagelijkse routine. Het lichaam moet opnieuw van nul worden opgebouwd, de voeding moet worden veranderd en de drinkgewoonten moeten worden aangepast. Wie goed geïnformeerd is over nierzwakte en dialyse kan beter met de nieuwe situatie omgaan, en dit geldt ook voor familieleden.

Naast begrip is het ook belangrijk te luisteren naar iemands emotionele en fysieke behoeften en daarnaar te handelen. Er wordt steun geboden door familie, personeel van het dialysecentrum, zelfhulpgroepen en andere patiënten.

• Na de dialysebehandeling moet u uw lichaam de rust geven die het nodig heeft en elke vorm van inspanning vermijden.
• De shunt (verbindingsader tussen ader en slagader) moet in het oog worden gehouden in verband met mogelijke nabloedingen na de operatie. De pleister mag pas de volgende dag worden verwijderd.
• Om infecties te voorkomen, moet de huid rond de shunt dagelijks met water en zeep worden gereinigd, vooral vóór de dialyse. Een gezonde, irritatievrije huid en een voelbaar "gesis" zou ideaal zijn.
• In geen geval mag de bloeddruk worden gemeten op de shunt arm.

Persoonlijke hygiëne

• Dialyse kan huidproblemen veroorzaken (jeuk, droogheid). Milde huidverzorgingsproducten met kamille- of salie-extract en helder water kunnen helpen. Ze elimineren ook onaangename geurtjes. Ontvettende zepen moeten worden vermeden. Je moet badoliën toevoegen aan een vol bad.
• Het hele lichaam moet ten minste 1 keer per dag met vochtinbrengende crème worden ingesmeerd.
• Alcoholische oplossingen (b.v. wrijfalcohol) moeten worden vermeden. Ze verfrissen, maar drogen de huid uit.
• Bij de keuze van kleding moet de voorkeur worden gegeven aan natuurlijke vezels (ademend!). Verhoog uw welzijn met voldoende frisse lucht en lichaamsbeweging, een koel binnenklimaat en voldoende vochtigheid.
• Naast tandpasta kan de mondhygiëne worden ondersteund met kruidenthee, verdund citroensap of mondwater.

Sport en lichaamsbeweging

In het algemeen staat chronisch nierfalen het sporten niet in de weg. U moet echter bij uw arts navragen of u kunt sporten en vooral welke soort sport u kunt beoefenen. Mogelijke opties zijn

• Watergymnastiek
• Zwemmen
• Fietsen
• Walking

Je moet jezelf nooit overbelasten; een hartslagmeter kan helpen. Normaal gesproken is de hoeveelheid inspanning gepast, zolang u nog gemakkelijk kunt praten.

Eten en drinken

Dieetvoorstellen die met u in het ziekenhuis zijn uitgewerkt, moeten thuis worden uitgevoerd. Dit zal bijdragen tot het succes van uw behandeling.

Vermijd voedsel dat veel water en kalium bevat. Een te hoog kaliumgehalte in het bloed kan leiden tot hartritmestoornissen.

Voedingsmiddelen met veel kalium zijn:

• verse groenten (spinazie, groene kool, tomaat)
• Vers fruit, gedroogd fruit (banaan, kiwi)
• Vruchten- en groentesappen
• Noten
• Chocolade en cacaoproducten
• Volkorenproducten
• Aardappelen

Aardappelen en groenten moeten enkele uren voor het eten water krijgen. Fruit en groenten in blik verdienen de voorkeur omdat ze minder kalium bevatten dan verse. Als u kant-en-klare producten koopt, kijk dan naar de ingrediënten, want vaak wordt fosfaat toegevoegd (bv. smeltkaas).

Dialysepatiënten mogen maar een beperkte hoeveelheid vocht drinken. Dit vereist een hoge mate van discipline. Hoeveel mag worden gedronken hangt af van de hoeveelheid urine die per 24 uur wordt geproduceerd. U mag slechts zoveel drinken als u kunt uitscheiden, plus 0,5 liter. Men mag niet vergeten dat voedsel ook vocht bevat (niet alleen soepen, maar ook fruit, groenten, yoghurt, pudding, vis, vlees, enz.)

Dorstlessers

• Kauwgom zonder suiker
• Ijsblokjes
• Stukjes citroen
• Spoel je mond.
• Vermijd zeer zoete of zoute voedingsmiddelen

Peritoneale dialyse patiënten

Bij het verwisselen van tassen is netheid van het grootste belang. Alle onderdelen en gereedschappen moeten steriel zijn om infectie te voorkomen.

De plaats waar de katheter uittreedt, moet regelmatig worden gecontroleerd. Tekenen van ontsteking zijn roodheid, zwelling of afscheiding.

Als de huid intact is en niet geïrriteerd, volstaat het om het verband om de 1-2 dagen te vervangen. Desinfecteer de plek eerst, droog hem af met steriele wattenstaafjes en verbind hem dan opnieuw. Dagelijks douchen is geen probleem, maar het verband moet daarna worden verwisseld. Als de plek van de afscheiding rood is, moet u uw arts raadplegen.

Als u nog vragen hebt, kunt u contact opnemen met het dichtstbijzijnde dialysecentrum.