Eierstokkanker (tumor van de eierstokken)

Eierstokkanker is een kwaadaardige tumor (carcinoom) van de eierstok. De tumor heeft de neiging uitzaaiingen te vormen, bij voorkeur in de buikholte.

Eierstokkanker (ovariumtumor of ovariumcarcinoom) kan één of beide eierstokken aantasten. In het begin veroorzaakt de tumor geen symptomen, waardoor de diagnose pas heel laat en bij toeval wordt gesteld. De belangrijkste risicogroep zijn vrouwen na de menopauze. Ovariële tumoren ontwikkelen zich zelden voor de leeftijd van 40 jaar.

Eierstokkanker is een kwaadaardige verandering in het weefsel dat de vrouwelijke voortplantingsorganen aantast. In Duitsland zijn er elk jaar ongeveer 100.000 nieuwe gevallen. Zo komt eierstokcarcinoom op de vijfde plaats in de frequentie van kankers bij vrouwen.

Een uitzondering op de eierstoktumor is de zogenaamde borderline tumor. Deze weefselverandering kan niet precies als "goedaardig" of "kwaadaardig" worden geclassificeerd en neemt dus een tussenpositie in. Na verloop van tijd kunnen deze tumoren echter ontaarden en zich ontwikkelen tot een kwaadaardige eierstoktumor.

De precieze oorzaak voor het ontstaan van eierstokkanker is nog niet opgehelderd. Men kan er echter van uitgaan dat het, net als andere soorten kanker, wordt veroorzaakt door gedegenereerde cellen die ongecontroleerd groeien. Later kunnen deze gedegenereerde cellen zich verspreiden naar het omliggende weefsel, organen, bloed- en lymfevaten vernauwen en uitzaaiingen vormen.

Een andere risicofactor is een familiegeschiedenis van kanker als gevolg van genetische veranderingen (mutatie van het BRCA-gen). Deze genmutatie verhoogt ook het risico op het ontwikkelen van borstkanker.

Het gebruik van hormonale voorbehoedsmiddelen en zwangerschap minimaliseren het risico op eierstokkanker.

Aanvankelijk veroorzaakt eierstokkanker geen symptomen. Indien er reeds uitzaaiingen in de buikholte zijn, kan er sprake zijn van een toegenomen buikomvang en een onbestemd gevoel van druk in de onderbuik. In sommige gevallen komt dit gevoel voor in combinatie met misselijkheid.

Als het buikvlies al is aangetast (peritoneaal carcinoom), produceert het lichaam meestal een overmatige hoeveelheid water (ascites), waardoor de buik opzwelt. In de meeste gevallen wordt eierstokkanker te laat en bij toeval ontdekt. Dit gebeurt vaak tijdens een onderzoek van de onderbuik of omdat de groeiende tumoren druk uitoefenen op de blaas of de darmen.

Wanneer eierstokkanker wordt vermoed, wordt de diagnose in eerste instantie gesteld op basis van een gynaecologisch onderzoek, waarbij met name de eierstokken worden gepalpeerd. Dit wordt gevolgd door aanvullende examens:

• Met behulp van een echografisch onderzoek (sonografie) kan vaak worden vastgesteld of de tumor goedaardig of kwaadaardig is - Een computertomografie (CT) of magnetische resonantietomografie (MRT) kan informatie verschaffen over de mate waarin de ziekte zich al heeft verspreid.
• Zogenaamde tumormarkers worden gemeten in een bloedmonster.
• Een cystoscopie en een rectoscopie zijn nodig als er een vermoeden bestaat dat de tumor al is uitgezaaid naar de blaas of het rectum.
• Een definitieve diagnose van eierstokkanker kan alleen worden gesteld door een operatie of door het nemen van een weefselmonster (biopsie). Een biopsie kan worden gedaan door een operatie via een incisie in de buik (laparotomie) of een laparoscopie.

Eierstokkanker wordt behandeld met een operatie en eventueel met chemotherapie. Welke therapie wordt toegepast, hangt af van het stadium van de tumor.

In de meeste gevallen wordt een operatie toegepast. Het doel van de operatie is om zoveel mogelijk van het kankerweefsel te verwijderen. Afhankelijk van het stadium van de tumor moeten een eierstok, de eileiders, de baarmoeder, het grote buikvlies, delen van het buikvlies en eventueel ook de lymfeklieren op de grote vaten worden verwijderd.

De verdere behandeling bestaat meestal uit chemotherapie, die moet voorkomen dat eventueel nog aanwezige tumorhaarden zich verder uitzaaien. De geneesmiddelen werken meestal op het hele lichaam (systemisch) of ze worden rechtstreeks in de buikholte toegediend (intraperitoneale chemotherapie).

Als chirurgie niet mogelijk is vanwege een slechte gezondheid, kan succes ook worden bereikt met chemotherapie alleen. In zeldzame gevallen wordt radiotherapie toegepast.

Als eierstokkanker terugkeert, kan hormoontherapie worden overwogen.

Experimenten die momenteel worden uitgevoerd zullen bepalen of immunotherapie met antilichamen nieuwe therapeutische benaderingen kan opleveren.

Om eierstokkanker in een vroeg stadium op te sporen, is het belangrijk om regelmatig op controle te komen bij uw gynaecoloog. Om het zekere voor het onzekere te nemen, kan een vaginale echografie worden gebruikt. In het algemeen geldt: hoe vroeger eierstokkanker wordt ontdekt, hoe groter de kans op genezing.

De beste vooruitzichten op volledige genezing zijn wanneer al het tumorweefsel is verwijderd en zich nog geen uitzaaiingen hebben gevormd.

Een groot gevaar van eierstokkanker is dat het vaak onopgemerkt groeit en pas laat wordt ontdekt. Dit kan het geval zijn wanneer het zich reeds heeft verspreid naar de gehele buikholte. Als de ziekte eenmaal zo ver gevorderd is, is er weinig kans meer op genezing.

Helaas komt de diagnose vaak laat, omdat er geen typische symptomen zijn en er geen routineonderzoeken voor vroegtijdige opsporing bestaan. In dit stadium gaat het er vooral om de symptomen te verlichten en de levenskwaliteit te verbeteren.