Genitale herpes

Herpes genitalis is een besmettelijke virusziekte die de huid en de slijmvliezen van de geslachtsorganen kan aantasten. Het wordt meestal uitgelokt door herpes simplex type 2 virussen (HSV-2).

Herpes simplex type 1 virussen (HSV-1) veroorzaken meestal de wijdverspreide koortslip (herpes labialis), maar zijn ook verantwoordelijk voor 20-30% van de gevallen van genitale herpes.

Aangezien HSV-1 gemakkelijk op andere mensen kan worden overgedragen via speekselcontact of uitstrijkjes, kunnen antilichamen (tekenen dat een infectie heeft plaatsgevonden) tegen het virus bij meer dan 95% van de volwassenen worden opgespoord. Bij HSV-2 is dit het geval bij 10-30% van de volwassen bevolking.

De transmissieroute voor genitale herpes is meestal onbeschermde geslachtsgemeenschap, waarbij het risico voor vrouwen groter is dan voor mannen. Het risico op infectie is het grootst in de periode kort voordat de blaasjes verschijnen en terwijl ze zichtbaar zijn. Het is ook mogelijk dat de virussen tijdens de zwangerschap of de geboorte door de besmette moeder op het kind worden overgedragen.

De symptomen van herpes genitalis worden veroorzaakt door de aanval van het herpes simplex virus op de cellen van de opperhuid, wat leidt tot de vorming van met vloeistof gevulde blaasjes met een hoog virusgehalte. Van daaruit dringt het virus de zenuwuiteinden van gevoelige neuronen binnen en reist langs de zenuwbanen naar de ganglia (schakelpunten tussen de zenuwen), waar het zich vestigt en levenslang in een soort slapende toestand (latente fase) kan blijven. Vooral bij personen met een verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld als gevolg van operaties, immuunsuppressie na orgaantransplantatie of AIDS) kunnen de herpes simplex virussen vanuit hun sluimertoestand opnieuw geactiveerd worden, zich over het hele lichaam verspreiden en ernstige ziekten veroorzaken.

De incubatietijd na de eerste besmetting met genitale herpes bedraagt tussen 2 en 12 dagen. Vervolgens kunnen milde symptomen optreden, zoals koorts, gezwollen lymfeklieren, hoofdpijn en spierpijn, maar ook een brandende pijn aan de geslachtsorganen, de anus of bij het plassen. In het genitale gebied ontstaan kleine, lichtgekleurde blaasjes op een rood huidgebied. Deze liggen vaak dicht bij elkaar in kleine groepjes (herpetiform) en genezen na ongeveer twee tot drie weken. Bij sommige mensen kan de infectie volledig symptoomloos zijn.

Een infectie met het herpes simplex virus bij pasgeborenen (bijvoorbeeld tijdens de geboorte) kan leiden tot een levensbedreigende aandoening met hoge koorts en het ontstaan van blaasjes over het hele lichaam.

Aangezien een infectie bijna altijd leidt tot persistentie van het virus (de ziekteverwekkers blijven levenslang sluimeren in bepaalde retraites in het lichaam en kunnen niet volledig worden geëlimineerd door het immuunsysteem), kan het virus op elk moment worden gereactiveerd en opnieuw genitale herpes veroorzaken. De eerste tekenen hiervan zijn een onaangenaam tintelend of prikkend gevoel in de genitale zone. Binnen enkele uren of dagen kunnen opnieuw kleine blaasjes op de huid ontstaan, die zich in ernstige gevallen kunnen uitbreiden van de genitaliën tot de dijen en billen.

Orale seks kan ook de hierboven beschreven symptomen in de mond en keel veroorzaken. Bij anale seks is een infectie van de anus mogelijk, die kan leiden tot bloederige afscheiding en pijn bij de anus.

Bovendien is het mogelijk dat de reactivatie van de herpes simplex virussen plaatsvindt zonder dat er symptomen zijn. Het is belangrijk te weten dat zelfs tijdens deze schijnbaar symptoomloze periode virusdeeltjes via de slijmvliezen worden uitgescheiden en andere mensen kunnen besmetten.

Het verloop van de ziekte en de typische uitslag in de genitale zone geven de behandelende arts een eerste aanwijzing voor de aanwezigheid van genitale herpes. Een betrouwbare diagnose kan echter alleen worden gesteld door middel van een laboratoriumonderzoek. Daartoe wordt een uitstrijkje van de met vloeistof gevulde blaasjes genomen, dat vervolgens in het laboratorium wordt onderzocht met een elektronenmicroscoop of een PCR (polymerasekettingreactie voor de opsporing van viraal DNA). Een andere mogelijkheid is de opsporing van antilichamen tegen het virus in het bloed.

Virustatica (antivirale middelen zoals aciclovir, valaciclovir, famciclovir) worden gebruikt om genitale herpes te behandelen. Zij kunnen het verloop van de ziekte verkorten en de symptomen verlichten. Hoe vroeger de medicatie wordt ingenomen, hoe groter het succes van de therapie - daarom begint de behandeling met medicatie voor een eerste infectie gewoonlijk onmiddellijk na het lichamelijk onderzoek, zelfs voordat de bevestigde resultaten van het laboratoriumonderzoek beschikbaar zijn.

Systemische toediening van het geneesmiddel (orale tabletten, intraveneuze injectie) is vele malen doeltreffender dan plaatselijke toepassing met zalven. Naast de virale geneesmiddelen, die over een periode van vijf tot tien dagen worden ingenomen, is het soms nodig een pijnstiller in te nemen. In geval van een slechte algemene conditie of symptomen zoals een stijve nek of verwardheid, is opname in een ziekenhuis noodzakelijk.

Als een persoon meer dan zes uitbraken van genitale herpes per jaar heeft, kan een langdurige behandeling met virusmedicijnen nuttig zijn om het aantal aanvallen te verminderen. Na ongeveer een jaar moet de behandeling worden stopgezet om na te gaan of het aantal herpesuitbraken in de tussentijd laag is gebleven, ook zonder medicatie.

Virustatica tegen genitale herpes zijn niet goedgekeurd voor behandeling tijdens de zwangerschap. In individuele gevallen worden ze echter nog steeds voorgeschreven om de pasgeborene te beschermen tegen infectie met de herpesvirussen.

Het verloop van genitale herpes varieert sterk van persoon tot persoon - van lijders met maandelijkse uitbraken tot patiënten met periodes van sluimering die jaren duren. Ook het virustype speelt een grote rol in de ernst van de ziekte, want infecties met het herpes simplex virus type 2 hebben een veel hogere frequentie van uitbraken dan type 1. Mensen met een verzwakte immuunstatus hebben ook vaker uitbraken. Genitale herpes komt echter minder vaak voor naarmate men ouder wordt.

Nadat een infectie heeft plaatsgevonden, blijft het virus meestal levenslang in een soort slapende toestand in het lichaam (persistentie genoemd) zonder dat het symptomen veroorzaakt. Onder bepaalde omstandigheden, zoals stress, immunosuppressie, andere ziekten of hormonale schommelingen tijdens de menstruatiecyclus, kan het virus worden gereactiveerd en opnieuw genitale herpes veroorzaken.

Complicaties van genitale herpes zijn de volgende:

• Bij de herpesblaasjes kan een bacteriële infectie optreden, die een ontstekingshaard veroorzaakt.
• Genitale herpes kan zich verspreiden naar de ogen, wat leidt tot een verminderd gezichtsvermogen.
• Besmetting van het ongeboren kind is mogelijk tijdens de zwangerschap. Het ongeboren kind wordt meestal ernstig ziek, vaak met fatale gevolgen.
• Infectie met herpesvirussen tijdens de geboorte kan bij de pasgeborene ernstige ziekten veroorzaken, zoals encefalitis (hersenontsteking) of sepsis (bloedvergiftiging).
• Bij personen met een verzwakt immuunsysteem (AIDS-patiënten, immunosuppressie ten gevolge van orgaantransplantatie) kunnen herpes simplexvirussen een ernstige longontsteking veroorzaken.

Aangezien genitale herpes voornamelijk wordt overgedragen door seksueel contact, zoals geslachtsgemeenschap of orale seks, biedt het consequente gebruik van condooms een goede bescherming tegen infectie.

In geval van een mogelijke ziekte moet deze zo vroeg mogelijk door een arts worden opgehelderd om de progressie van de ziekte te voorkomen en het besmettingsrisico voor eventuele seksuele partners laag te houden.