Genitale wratten (Condylomata acuminata)

Condylomata acuminata (ook bekend als condyloma, genitale wratten, natte wratten, genitale wratten) is een seksueel overdraagbare aandoening die wordt veroorzaakt door infectie met het humaan papillomavirus (HPV).

De zichtbare symptomen zijn de genitale wratten - kleine goedaardige gezwellen die meestal in grote aantallen voorkomen op de geslachtsorganen, anus en rectum en in kleur variëren tussen roodachtig, witachtig en grijsbruin. De wratten hebben de neiging om bedden te vormen, wat betekent dat de aanvankelijk kleine wratten zich in de loop van de tijd ontwikkelen tot grotere, samenvloeiende (samensmeltende) wratten.

Genitale wratten zijn een van de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen, samen met clamydia en genitale herpes. Ze verschijnen vaak tussen de leeftijd van 20 en 25 jaar. Geschat wordt dat in de VS en Europa genitale wratten kunnen worden aangetroffen op de geslachtsdelen of anus van ongeveer één procent van alle seksueel actieve personen tussen de 15 en 25 jaar.

Een infectie met het humaan papillomavirus leidt niet noodzakelijk tot het ontstaan van genitale wratten; er bestaat ook een mogelijkheid van een latente ziekte zonder herkenbare symptomen. Dit komt voor bij ongeveer een tiende van de mensen in deze leeftijdsgroep.

Genitale wratten worden bijna altijd veroorzaakt door een infectie met laag-risicotypes (laag risico om kanker te ontwikkelen) van het humaan papillomavirus (HPV). Er zijn ongeveer 200 soorten van dit virus bekend, waarvan er ongeveer 50 genitale wratten kunnen veroorzaken. De meeste daarvan zijn de relatief onschadelijke varianten HPV-6 en HPV-11, maar genitale wratten kunnen zelden worden uitgelokt door de varianten HPV-16 en HPV-18, die een groot degeneratiepotentieel hebben en het risico op bepaalde vormen van kanker, zoals baarmoederhalskanker, peniskanker en anale kanker, verhogen.

De transmissieroute is meestal een besmetting met een uitstrijkje tijdens seksueel contact, waarbij het risico sterk toeneemt bij geslachtsgemeenschap met vaak wisselende partners en bij onbeschermde seks. Indirecte overdracht (bijvoorbeeld via een bevuilde handdoek) of besmetting van het kind tijdens de geboorte zijn ook mogelijk, maar betrekkelijk zeldzaam.

De voorwaarden voor het ontstaan van genitale wratten na HPV-infectie zijn vooral kleine huidletsels, vocht en bestaande ontstekingen. Factoren zoals roken, drugsgebruik of immunosuppressieve medicatie verhogen ook het risico op ontwikkeling.

In de meeste gevallen veroorzaken infecties met humaan papillomavirussen geen symptomen en blijven ze dus onopgemerkt. Genitale wratten kunnen op zijn vroegst twee tot vier weken na het eerste contact verschijnen, maar in de meeste gevallen gaan er enkele maanden voorbij. Condylomen kunnen afzonderlijk of in groepjes van 5 tot 15 wratten verschijnen, en na langere tijd kunnen ze samengroeien tot een grotere structuur, wat soms kan wijzen op immuundeficiëntie of diabetes mellitus.

Bij mannen komen ze meestal voor op de schacht van de penis of op de voorhuid, maar ze kunnen ook worden aangetroffen bij de mond van de urinebuis, op de anus of in het rectum.

Bij vrouwen zijn meestal de schaamlippen en de baarmoederhals aangetast, en zelden de vagina of het gebied rond de urinekanaalopening.

Normaal gesproken veroorzaken genitale wratten geen ongemak zoals jeuk of een branderig gevoel, maar er kan een lichte bloeding optreden als gevolg van scheurtjes in de huid rond de wratten.

Aangezien genitale wratten meestal gemakkelijk door de arts te herkennen zijn aan hun typische uiterlijk, wordt de diagnose meestal gesteld door een eenvoudig onderzoek van de geslachtsorganen of de anus.

Als de wratten erg moeilijk te herkennen zijn, kan verdund azijnzuur op de aangetaste huidzone worden aangebracht, waardoor de genitale wratten als witte vlekken tevoorschijn komen. Detectie van het humaan papillomavirus (HPV) met moleculair-biologische methoden bevestigt ook de diagnose.

Bij een oppervlakkig geval van genitale wratten wordt aanbevolen ook het rectum op genitale wratten te onderzoeken door middel van een rectoscopie en bij mannelijke patiënten de eerste centimeters van de urethra te laten controleren door middel van een uretrocystoscoop. Of vrouwelijke patiënten ook een infectie van de baarmoederhals hebben, kan gemakkelijk door de gynaecoloog worden gecontroleerd door middel van een colposcopie.

Naast een condyloma infectie kunnen ook tal van andere huidziekten soortgelijke symptomen veroorzaken - maar deze kunnen worden uitgesloten door een histologisch onderzoek (weefselonderzoek onder de microscoop).

Bij de behandeling van een genitale wratziekte is het van belang dat niet alleen de patiënt zelf, maar ook zijn/haar seksuele partner(s) behandeld worden, anders is de kans groot dat er opnieuw een infectie optreedt en er dus genitale wratten kunnen ontstaan.

Welke therapie wordt toegepast, hangt vooral af van factoren zoals de grootte en de plaats van de genitale wratten en de toestand van het immuunsysteem. In principe kunnen twee soorten therapie worden onderscheiden

• Oorzakelijke therapie: bestrijding van de oorzaak (humaan papillomavirus) en vervolgens verwijdering van de wratten.

• Symptomatische therapie: verwijdering van de genitale wratten

Tegenwoordig bestaat er geen behandeling die een succesvolle therapie garandeert - het is daarom raadzaam verschillende behandelingsmethoden in combinatie te gebruiken.

Causale therapie

Gedurende een aantal weken wordt driemaal per week een zalf met het actieve bestanddeel imiquimod aangebracht op de door genitale wratten aangetaste gebieden. Imiquimod stimuleert het immuunsysteem en bevordert zo de lichaamseigen afweer tegen HPV. Bij ongeveer 50% van de patiënten leidt de behandeling ertoe dat de genitale wratten achteruitgaan en volledig verdwijnen - bij vrouwen heeft deze behandelingswijze een nog grotere kans op succes. Binnen zes maanden na het einde van de behandeling heeft ongeveer 20 tot 70% van de behandelde personen opnieuw genitale wratten (recidief). Chirurgische verwijdering van de wratten vóór het begin van de behandeling kan echter de kans op succes van de therapie vergroten. Tijdens de behandeling met imiquimod kunnen roodheid van de huid en een branderig gevoel op de aangedane plekken optreden.

Behandeling met interferon wordt toegepast nadat de wratten operatief zijn verwijderd. Dit zijn antivirale boodschappers van het immuunsysteem die het lichaam helpen bij de bestrijding van HPV-virussen. Deze interferonen worden in de vorm van een gel vijf keer per dag gedurende ongeveer vier weken op de aangetaste gebieden aangebracht. Dit vermindert het risico dat genitale wratten terugkomen.

Behandeling met imiquimod en interferonen is verboden tijdens de zwangerschap. Behandeling met deze stoffen mag ook niet worden gegeven voor genitale wratten in de vagina of het rectum.

Symptomatische therapie

Podofyllotoxine: Het deppen van genitale wratten met een zalf die podofyllotoxine bevat, leidt tot cauterisatie van de wratten, waardoor ze meestal verdwijnen. De behandeling wordt door de patiënt zelf uitgevoerd in een cyclus die vier keer wordt herhaald. In elke cyclus wordt podofyllotoxine gedurende drie dagen tweemaal per dag op de aangetaste gebieden aangebracht, gevolgd door een therapieonderbreking van vier dagen. De behandeling kan huidirritatie en pijn veroorzaken. Aangezien podofyllotoxine een teratogeen (vruchtbaarheidsschadelijk) effect heeft, moeten vrouwen in de vruchtbare leeftijd ervoor zorgen dat zij een effectieve methode van anticonceptie gebruiken.

Trichloorazijnzuur: de therapie wordt een- tot tweemaal per week uitgevoerd door de arts, die het zuur rechtstreeks op de genitale wratten aanbrengt. Hierdoor worden de genitale wratten dichtgeschroeid, wat tijdens de behandeling en gedurende korte tijd daarna kan leiden tot pijn en een sterk branderig gevoel op de aangetaste delen van de huid.

Cryotherapie: bij cryotherapie bevriest de arts de genitale wratten wekelijks met vloeibare stikstof (temperatuur - 196°C), waardoor ze vernietigd worden. Het recidiefpercentage is niet bekend, maar de behandeling helpt tot 75% van de patiënten, althans tijdelijk.

Fotodynamische therapie: 5-aminolevulinezuur (5-ALA) wordt op de aangetaste zones aangebracht en vervolgens bestraald met licht van een specifieke golflengte. De werking berust op het feit dat 5-ALA vooral doordringt in de pathologisch veranderde huid van de genitale wratten, waar het door de bestraling wordt omgezet in een reactieve stof, waardoor de wratten worden beschadigd en afsterven.

Chirurgische ingrepen: Hierbij worden genitale wratten onder plaatselijke verdoving verwijderd met een scalpel, laser of elektrocoagulatie. Bij ongeveer driekwart van de patiënten komen de wratten later echter terug. Ook het ontstaan van littekens is mogelijk.

Het succes van de behandeling van genitale wratten varieert sterk van patiënt tot patiënt. In sommige gevallen genezen de wratten spontaan, zelfs zonder therapie. In ongeveer een kwart van de gevallen komen ze ondanks behandeling terug. Toch moet een ziekte onmiddellijk worden behandeld, anders kunnen de wratten zich snel verspreiden.

Aangezien bepaalde subtypes van de humane papilloma-virussen (HPV-16 en HPV-18) ook tot baarmoederhalskanker kunnen leiden, moeten vrouwen een- of tweemaal per jaar een baarmoederhalsuitstrijkje laten maken, zelfs na een geslaagde therapie, om een eventuele kanker in een vroeg stadium te kunnen opsporen en behandelen.

Aangezien HPV-virussen meestal worden overgedragen tijdens geslachtsgemeenschap, kan het gebruik van condooms het risico op infectie aanzienlijk verminderen. Verandering van seksuele partner verhoogt het risico op infectie aanzienlijk - de ontwikkeling van genitale wratten bij slechts één relatiepartner is echter geen betrouwbare aanwijzing voor seksuele contacten van de andere partner buiten het partnerschap, aangezien er extreem lange en variabele perioden kunnen liggen tussen een infectie met het HPV-virus en de ontwikkeling van wratten.

In het geval van een infectie moeten beide seksuele partners altijd worden behandeld om herinfectie te voorkomen.

Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker (veroorzaakt door de virussubtypes HPV-16 en HPV-18) kan ook een zekere bescherming bieden tegen genitale wratten.