Gonorroe

Gonorroe is een seksueel overdraagbare aandoening die wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria gonorrhoeae (gonokokken).

Gonorroe uit zich door ontsteking van de geslachtsorganen, inclusief een afscheiding die typisch is voor de ziekte. De bacterie kan zich echter ook naar andere organen verspreiden. Neisseria worden overgedragen van moeder op kind door onbeschermde geslachtsgemeenschap met een besmette persoon of tijdens de geboorte.

Lange tijd daalde het aantal gevallen van gonorroe, maar sinds het midden van de jaren negentig is er een stijging van het aantal gevallen in Duitsland. Jongere volwassenen vormen de grootste risicogroep. Vrouwen en mannen worden in dezelfde mate getroffen. De gemiddelde leeftijd van begin is ongeveer 30 jaar. Tot het jaar 2000 werd gonorroe beschouwd als een meldingsplichtige ziekte, maar aangezien de meeste gevallen niet werden gemeld, werd de meldingsplicht weer opgeheven.

Congenitale gonorroe werd vroeger beschouwd als de meest voorkomende oorzaak van blindheid bij kinderen in de westerse wereld. Om deze blindheid tegen te gaan, werd zilvernitraat in de ogen van pasgeborenen gedruppeld.

De ziekte wordt veroorzaakt door een infectie met neisseria (gonokokken). De belangrijkste bron van overdracht is geslachtsgemeenschap. Infectie is mogelijk wanneer lichaamsvloeistof met bacteriën in direct contact komt met het slijmvlies (bijvoorbeeld urinebuis, baarmoederhals, rectum, keel, bindvlies). Als een zwangere vrouw gonorroe heeft, bestaat het risico dat zij haar baby tijdens de bevalling besmet.

De volgende mensen lopen een groot risico de ziekte op te lopen:

• Mensen die vaak van seksuele partner veranderen
• Mensen die onbeschermde geslachtsgemeenschap hebben, omdat gonorroe kan worden overgedragen tijdens vaginale, orale en anale geslachtsgemeenschap.

De ziekte manifesteert zich door typische symptomen zoals afscheiding. In sommige gevallen zijn er helemaal geen symptomen na een gonorroe-infectie (stille infectie). Ongeveer 50% van de vrouwen die aan gonorroe lijden, vertonen geen symptomen. Daarentegen heeft slechts ongeveer een tiende van de mannen met gonorroe geen symptomen. Zo bestaat het risico dat de ziekte onbewust wordt doorgegeven en neemt het risico van onopgemerkte verspreiding van gonorroe toe.

Symptomen bij mannen:

• Brandende pijn bij het plassen, die in het ergste geval lijkt op het gevoel glassplinters in de urinebuis te hebben.
• Afscheiding uit de urethra. In het begin vormen zich slechts kleine hoeveelheden, met een slijmachtige consistentie. Het bedrag neemt echter toe naarmate de fase vordert.
• Bij anale geslachtsgemeenschap kan gonorroe een ontsteking in het rectum veroorzaken. Dit is te herkennen aan mucopurulente bijmengingen in de ontlasting, alsmede pijn bij de ontlasting.

Symptomen bij vrouwen:

• In een vroeg stadium kunnen de symptomen vaak zeer mild zijn. Er is afscheiding en een licht branderig gevoel bij het plassen.
• Een eventuele ontsteking van de baarmoederhals (cervicitis) kan zich uiten in een etterende afscheiding en contactbloedingen.
• In sommige gevallen kan gonorroe een opstijgende ontsteking van de baarmoeder, eileiders en eierstokken veroorzaken, met koorts, ongemak in de onderbuik, afscheiding en spotting.

Zowel bij mannen als bij vrouwen kan een gonorroe-infectie het hele lichaam aantasten. Als dit het geval is, vertonen de lijders koorts, huidveranderingen, pijnlijke gewrichtsontsteking en peesontsteking. Een uitzondering is de verspreiding naar de hersenvliezen (meningitis) en het hart (endocarditis).

Pasgeborenen hebben vaak purulente bindvliesontsteking na infectie in het geboortekanaal. Afhankelijk van de infectieroute van de gonorroe-bacterie kunnen ook aspecifieke symptomen in de keel en keelholte (keelpijn, slechte smaak) optreden.

Om gonorroe te diagnosticeren, neemt de arts een uitstrijkje dat de bacterie (gonokokken) moet aantonen.

Een onderzoek op neisseria wordt uitgevoerd bij iedereen met etterige afscheiding uit de urinebuis, de vagina of de baarmoederhals.

Partners van besmette personen en personen met onverklaarbare ontstekingsverschijnselen in de onderbuik zullen worden gescreend op gonorroe. Mannen jonger dan 40 jaar die testikel- of epididymitis hebben, wordt ook aangeraden een gonokokkenonderzoek te ondergaan.

Om een betrouwbare diagnose te kunnen stellen, moeten de ziekteverwekkers worden opgespoord. Dit wordt gedaan door een uitstrijkje te nemen van het bindvlies, de urinebuis, de baarmoeder, de keel of de anus. Bovendien worden de gonorroe-verwekkers gekweekt in specifieke media (bacteriële cultuur) om ze onder de microscoop te onderzoeken.

Bovendien worden de bacterieculturen ook gebruikt om de doeltreffendheid van verschillende antibiotica te testen, om te zien welk antibioticum de beste genezing oplevert en welke ondoeltreffend zijn. De laatste jaren komen er steeds meer bacteriën voor die ongevoelig zijn gebleken voor de gebruikelijke antibiotica. Bij gonorroe-patiënten die geen symptomen hebben (asymptomatisch), zijn methoden op basis van laboratoriumvermeerdering van het bacteriegenoom (PCR) nauwkeuriger dan bacteriekweekjes.

De eerste keus bij de behandeling van gonorroe zijn antibiotica. In het verleden werd vooral penicilline gebruikt. Aangezien de laatste tijd echter steeds vaker penicillineresistente gonokokkenstammen uit Afrika en Azië worden waargenomen, worden nu andere antibiotica gebruikt (hoofdzakelijk cefalosporines en gyraseremmers).

In de meeste gevallen is een enkele behandeling succesvol omdat de gonokokken afsterven en niet meer aantoonbaar zijn. Toch is het raadzaam de behandeling van gonorroe in geen geval te vroeg te beëindigen. Dit bevordert de ontwikkeling van resistentie, die zeer moeilijk te behandelen is.

Alle seksuele partners van met gonorroe besmette personen moeten ook worden onderzocht en behandeld in geval van ziekte. Dit is vooral het geval bij seksuele contacten binnen twee weken voor het optreden van de eerste symptomen. Als het om een stille infectie zonder symptomen gaat, moeten alle seksuele partners van de laatste 90 dagen worden onderzocht. Seksueel contact mag pas weer plaatsvinden nadat de therapie is beëindigd.

Pasgeborenen die lijden aan purulente conjunctivitis veroorzaakt door gonorroe krijgen een eenmalige dosis antibiotica in de spier (intramusculair) of in de ader (intraveneus). Bovendien wordt aanbevolen de ogen en het bindvlies regelmatig te spoelen met een zoutoplossing.

De prognose van gonorroe is in de meeste gevallen positief. Indien de ziekte op tijd wordt ontdekt, zijn er geen late gevolgen te verwachten. Daarom is therapie essentieel.

In zeer zeldzame gevallen kan het ook gebeuren dat de ziekteverwekkers van gonorroe zich via de bloedbaan door het hele lichaam verspreiden. In dit geval heet het gonokokken sepsis. Symptomen kunnen zijn: ontsteking van gewrichten en peesscheden, typische huiduitslag met rode pustels of kleine bloedingen (petechiën), koorts en rillingen.

In het ergste geval wordt gonokokkensepsis gevolgd door meningitis en endocarditis.

Als gonorroe onbehandeld blijft, kunnen ernstige ziekten het gevolg zijn. Late gevolgen zijn onder meer chronische ontsteking van de inwendige geslachtsorganen met aanhoudende pijn, verklevingen van de eileiders of de zaadleiders en onvruchtbaarheid, alsook gewrichtsontsteking.

Gonorroe kan op dezelfde manier als andere soa's worden voorkomen door condooms te gebruiken tijdens de geslachtsgemeenschap.

Als u vermoedt dat u gonorroe hebt, moet u dringend een arts raadplegen. In ieder geval moet ook de partner bij de behandeling worden betrokken, anders bestaat het risico van herinfectie (pingpong-effect). De behandeling moet ook worden uitgevoerd als de partner geen symptomen vertoont.

Zwangere vrouwen worden van tevoren al onderzocht op gonorroe.