Hallux valgus (kromme teen)

Hallux valgus is een anatomische afwijking van de grote teen. De grote teen staat scheef en is vanaf de basis van het grote teengewricht naar de buitenkant van de voet gebogen. Deze misvorming bevordert het ontstaan van drukpunten en pijnlijke ontstekingen in het gewricht, die kunnen worden veroorzaakt door de druk van de schacht van de schoen op de voet.

Hallux valgus treft vooral vrouwen. De misvorming ontwikkelt zich in de loop van enkele jaren, waarbij de frequentie toeneemt met de leeftijd.

De belangrijkste oorzaak is het gebruik van verkeerd schoeisel. Het dragen van schoenen met hoge hakken en spitse schoenen legt een onnatuurlijke houding op aan de voet, waardoor na verloop van tijd misvormingen kunnen ontstaan. Hallux valgus is vooral wijdverspreid in landen met westers schoeisel. Uit een vergelijking met landen waar vrouwen geen schoenen dragen of alleen platte en open schoenen, blijkt dat hallux valgus in deze streken veel minder vaak voorkomt.

Hallux valgus is vaak het gevolg van de westerse schoenmode, die door de onnatuurlijke stand van de voet (bijvoorbeeld bij schoenen met hoge hakken of spitse schoenen) de ontwikkeling van een verkeerde voetstand in de hand werkt.

Bij een spreidvoet zakt het voorste kruisgewelf van de voet naar beneden, waardoor de bal van de voet breder wordt en de grote tenen krom komen te staan. Splayfoot wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door aangeboren zwakke gewrichtsbanden en zwak bindweefsel, alsmede door onvoldoende training van de spieren van de binnenvoet als gevolg van het niet vaak lopen op blote voeten. In het geval van congenitale spreidvoet wordt de ontwikkeling van hallux valgus ook sterk bevorderd door ongeschikt schoeisel met weinig ruimte aan de voorzijde van de voet.

De anatomische mispositie van de voet veroorzaakt ook veranderingen in de trekrichting van de pezen, wat hun functie belemmert. Dit betekent bijvoorbeeld dat het niet meer mogelijk is de grote teen te spreiden.

In de meeste gevallen veroorzaakt hallux valgus weinig ongemak. De misvorming wordt door de betrokkenen als een cosmetisch probleem beschouwd. Als er al sprake is van ongemak, doet dit zich meestal voor ter hoogte van het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen. Bij een hallux valgus steekt het eerste middenvoetsbeentje duidelijk uit, waardoor de voet op het breedste punt nog breder is. Bijgevolg kan de huid op dit punt mechanisch erg geïrriteerd raken als de schoenen te smal zijn, wat leidt tot drukpunten en vervolgens tot ontsteking.

Als de ontsteking aanhoudt, wordt de beschermende slijmbeurs van het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen na verloop van tijd groter, waardoor de voet op dit punt nog breder wordt en de druk veroorzaakt door te smalle schoenen nog toeneemt. Dit leidt tot een cyclus van drukpunten, zwelling, ontsteking en pijn.

Het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen kan artrose ontwikkelen (slijtage van het gewricht boven de normale leeftijd). In zeer ernstige gevallen kan de voet zo vervormd raken dat de grote teen de tweede en derde teen overlapt. Deze ernstige vervorming verhindert de voet natuurlijk te lopen en resulteert in drukpunten en pijn aan de voet.

Door de gemakkelijk herkenbare standafwijking van de grote tenen en de karakteristieke klachten kan een hallux valgus door de arts meestal visueel worden bevestigd. Ter verduidelijking wordt een röntgenfoto van beide voeten gemaakt terwijl ze staan. Hiermee kunnen andere voetafwijkingen zoals spagaatvoeten of artrose van het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen worden opgespoord.

Aangezien het praktisch onmogelijk is een voetafwijking op volwassen leeftijd te corrigeren, kan een verbetering vaak alleen worden bereikt door een chirurgische correctie in gevallen van ernstige pijn. Inlegzolen, spalken en bandages kunnen de pijn enigszins verlichten, maar de vervorming van de voet kan niet worden gecorrigeerd.

Er zijn ongeveer 150 verschillende chirurgische methoden om hallux valgus te corrigeren, waarvan er ongeveer 10 algemeen worden gebruikt in Duitstalige landen. De meeste operaties worden poliklinisch uitgevoerd onder plaatselijke verdoving. De chirurg maakt een kleine insnijding in de huid van de grote teen en probeert de oorspronkelijke gewrichtstoestand zoveel mogelijk te herstellen. Welke chirurgische methode wordt gebruikt, hangt vooral af van factoren zoals de mate van vervorming van de voet en de mate van artritis. De volgende methoden worden vaak gebruikt:

• Indien er slechts een kleine buigingshoek is tussen de eerste en tweede teen en geen ernstige artrose, wordt het eerste middenvoetsbeentje tijdens de chirurgische ingreep eerst iets onder het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen doorgesneden. Vervolgens wordt een klein stukje bot verwijderd en wordt het teengedeelte van het middenvoetsbeentje terug op zijn oorspronkelijke plaats op het tweede middenvoetsbeentje geschoven. Indien nodig worden de botten vastgezet met draden of schroeven en wordt de grote teen rechtgezet met stevige hechtingen. De teenspieren worden weer aangespannen door de pezen te verplaatsen. Deze ingreep kan de meeste voetafwijkingen veroorzaakt door hallux valgus corrigeren.

• Indien er sprake is van een ernstige buigingshoek tussen de eerste en tweede teen en geen ernstige artritis, wordt het middenvoetsbeentje niet doorgesneden onder het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen, maar aan de basis van het botje en rechtgezet. Soms is het nodig dat het bot ook net onder het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen wordt doorgesneden en rechtgezet.

• In geval van ernstige artrose moet niet alleen de hoek van de grote teen worden rechtgezet, maar moet ook de slijtage van het gewricht worden behandeld. Daartoe worden een stukje van het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen en het benige uitsteeksel aan de mediale zijde van het middenvoetsbeentje verwijderd, de botjes in de juiste positie gebracht en met draadpennen rechtgezet. Het nadeel van deze methode is dat de grote teen korter wordt, wat sommige patiënten visueel storend vinden. Afhankelijk van de mate van artrose kan het raadzaam zijn een artrodese uit te voeren - waarbij het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen wordt gefixeerd met platen of schroeven. Deze methode geeft goede resultaten op lange termijn en het is uiterst zeldzaam dat de hallux valgus terugkomt. Hoewel het gewricht door de fixatie verstijfd is, leidt dit niet tot een belemmering bij het lopen.

In de periode na de operatie moet gedurende ten minste drie tot vier weken een ontlastingsschoen worden gedragen. Dit is een speciale schoen waarin de voet niet kan rollen, wat ervoor zorgt dat de voet wordt beschermd. Soms is het ook nodig de voet te immobiliseren met een gipsverband. Na deze tijd kunnen weer normale, comfortabele schoenen met speciale inlegzolen worden gedragen. Na de chirurgische behandeling moet altijd gedurende ongeveer zes weken professionele fysiotherapie (kinesitherapie) worden gevolgd om de genezing te verbeteren en de inwendige spieren van de voet te versterken. Sportactiviteiten en lange afstanden te voet moeten de eerste drie maanden na de operatie worden vermeden.

De lange termijn prognose voor de chirurgische behandeling van hallux valgus is zeer goed. Zoals bij elke operatie bestaat er een risico op bloedingen, infecties, beschadiging van zenuwen of trombose. In zeldzame gevallen kan de grote teen na de operatie verkort zijn en kan de functie van het metatarsofalangeale gewricht verstoord zijn. Als na de chirurgische correctie weer hetzelfde ongeschikte schoeisel wordt gedragen en de training van de voetspieren wordt verwaarloosd, kan opnieuw een hallux valgus ontstaan.

Zolang de hallux valgus nog niet heeft geleid tot ernstige arthrose van het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen, zijn de resultaten na de operatie meestal zeer goed en leven de patiënten klachtenvrij. In de periode direct na de operatie moet 's nachts een ondersteunende spalk worden gedragen. Voortaan moet regelmatig op blote voeten worden gelopen, moeten de spieren van de binnenvoet door bepaalde oefeningen worden getraind en moeten brede, gezonde schoenen worden gedragen.

Aangezien hallux valgus meestal wordt veroorzaakt door het dragen van te krappe schoenen, schoenen met hoge hakken of puntige schoenen, kan deze voetafwijking effectief worden voorkomen door op uw schoeisel te letten. U moet ook vaker van schoenen wisselen om de voetspieren op verschillende manieren te belasten en te versterken. Bovendien kan het risico op het ontstaan van een hallux valgus sterk worden verminderd door regelmatig blootsvoets te lopen, op oneffen terrein te wandelen en oefeningen te doen om de inwendige spieren van de voet te versterken. Als de orthopeed inlegzolen voorschrijft, moeten die dagelijks worden gedragen.