Huntington's chorea

De ziekte van Huntington wordt ook wel "de dans van St. Vitus" genoemd en is een zeldzame erfelijke ziekte die de hersenen aantast en bewegingsstoornissen veroorzaakt, evenals karakterveranderingen en zelfs dementie.

De ziekte kan op elke leeftijd beginnen, maar de eerste symptomen doen zich meestal voor tussen de 20 en 40 jaar, maar kunnen ook op jonge leeftijd en op oudere leeftijd optreden. De ziekte van Huntington komt voor in een lage frequentie van twee tot acht per 10.000 mensen in de bevolking.

Artsen hebben weinig speelruimte als het gaat om behandelingsmogelijkheden en het verloop van de ZvH. Veel stoffen die de voortschrijdende afbraak van zenuwcellen tegengaan (neuroprotectie) zijn aan proeven onderworpen zonder dat tot nu toe een duidelijk effect op het verloop van de ziekte kon worden vastgesteld. Tot nu toe kunnen alleen de symptomen van de ziekte met behulp van medicijnen worden verlicht.

Zelfhulpgroepen bieden verdere hulp aan de getroffenen en hun familieleden.

De ziekte van Huntington wordt veroorzaakt door de vernietiging van zenuwcellen in bepaalde delen van de hersenen. Deze vernietiging is genetisch bepaald. Het gen dat verantwoordelijk is voor de ziekte erft echter niet geslachtsgebonden over, wat betekent dat zowel mannen als vrouwen in dezelfde mate worden getroffen. Als een drager van een gendefect een kind krijgt, is er een risico van 50 procent dat het kind ook de ZvH zal ontwikkelen.

Om de ontwikkeling van de ZvH te begrijpen, moeten we het moleculaire alfabet van het genetisch materiaal (DNA) nader bekijken. Deze bestaat uit vier nucleïnezuren: adenine, thymine, guanine en cytosine. De combinatie van deze vier zuren creëert de volledige genetische informatie die in de chromosomen is opgeslagen. De ziekte van Huntington wordt veroorzaakt door een verandering in chromosoom vier. Bij gezonde mensen is er een gebied waar de nucleïnezuren cytosine-adenine-guanine tien tot dertig keer worden herhaald. Als deze sequentie meer dan 36 keer wordt herhaald (CAG herhalingen en CAG triplets), ontwikkelt zich de ziekte van Huntington. Als er tussen de 30 en 35 CAG-herhalingen zijn, is het niet mogelijk precies te zeggen welke effecten optreden.

Ongeveer één tot drie procent van de gevallen komt voor zonder een familiegeschiedenis van de ziekte. Dit kan een nieuwe mutatie zijn of één ouder heeft 30 tot 35 CAG-herhalingen en de ziekte is bij die ouder niet uitgebroken. Vaak kan worden vastgesteld dat het aantal herhalingen van generatie op generatie toeneemt. Als het aantal herhalingen groter is dan 36, breekt de ziekte uit.

Hoe meer CAG herhalingen er zijn op chromosoom vier, hoe eerder de ZvH uitbreekt en hoe sneller de ziekte voortschrijdt. De ziekte van Huntington tast vooral de hersenschors met de basale ganglia aan. De basale ganglia zijn grote groepen zenuwcellen binnen de hersenhelften die noodzakelijk zijn voor het gereguleerde bewegingsverloop.

Het beginstadium van de ziekte wordt vaak gekenmerkt door psychische stoornissen. De getroffenen zijn sneller geïrriteerd, agressief of ontremd, maar ook het verlies van spontaniteit of angst kan toenemen.

Kenmerkende bewegingsstoornissen zijn meestal plotselinge, onwillekeurige bewegingen van het hoofd, de handen, de armen, de benen en de romp. In het ergste geval kan dit leiden tot een steigerende gang die typisch is voor de ziekte, en daarom wordt de ziekte ook wel "de dans van Sint-Vitus" genoemd.

In het begin kunnen de patiënten de overdreven en onwillekeurige bewegingen nog in hun normale bewegingen opnemen.

In de latere stadia van de ziekte worden ook de tong en de faryngeale spieren aangetast. Dit resulteert in hakkerige spraak met plotseling uitgesproken woorden. Evenzo kan dysfagie optreden, met het risico van slikken en daarmee gepaard gaande longontsteking.

Later is een verlies van geestelijke vermogens bijna niet meer te stoppen, wat zelfs tot dementie kan leiden. In de laatste fase van de ziekte zijn de getroffenen dan ook volledig bedlegerig en afhankelijk van de hulp van andere personen.

Symptoomovereenkomst bestaat ook met andere niet-erfelijke ziekten, zoals de symptomen na het overwinnen van een infectieziekte of veroorzaakt door hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap (chorea gravidarum). In zeldzame gevallen kunnen de symptomen ook worden veroorzaakt door medicijnen, de pil of beroertes in bepaalde delen van de hersenen. Circulatiestoornissen kunnen een aanleiding zijn voor een speciale vorm van chorea op oudere leeftijd. Er is gesuggereerd dat ziekten zoals hyperthyreoïdie ook chorea kunnen veroorzaken. In tegenstelling tot de ziekte van Huntington is het verloop van de ziekte echter niet progressief, maar treedt de bewegingsstoornis weer op nadat de oorzaak is weggenomen.

Psychologische symptomen daarentegen zijn uitgesloten als triggers.

Als er in de familie al gevallen van de ziekte van Huntington bekend zijn, kan de diagnose worden gesteld op basis van de karakteristieke symptomen, het typische verloop en afwijkingen bij het neurologisch onderzoek. Om een betrouwbare diagnose te kunnen stellen, wordt het bloed onderzocht op te veel herhalingen van dezelfde basenparen (CAG) in een gen op chromosoom vier.

Als er een vermoeden is van een verhoogd risico op de ziekte van Huntington bij gezonde mensen, kunnen zij ook een laboratoriumdiagnose laten verrichten. Als een dergelijk vermoeden bestaat, spreken artsen van voorspellende diagnostiek. Deze diagnostische procedures maken het mogelijk om met zekerheid te zeggen of de persoon de ZvH zal ontwikkelen, maar deze zekerheid kan ook immense gevolgen hebben voor de psyche van de getroffen persoon. Daarom zijn er richtsnoeren die verhinderen dat genetische tests worden uitgevoerd op minderjarigen of op verzoek van derden.

Om een precies beeld te krijgen van de omvang van de zenuwbeschadiging worden de patiënten meestal ook onderworpen aan neurologisch, neuropsychologisch en psychiatrisch onderzoek. Deze onderzoeken mogen alleen worden uitgevoerd door ervaren artsen of speciaal opgeleide neuropsychologen.

Zowel computertomografie als magnetische resonantie beeldvorming kunnen worden gebruikt om de omvang van de degeneratie van afzonderlijke gebieden in de hersenen vast te stellen.

De oorzaken van de ziekte van Huntington kunnen niet worden behandeld. Therapie is er eerder op gericht de symptomen te verlichten. Werkzame stoffen zoals tiapride en tetrabenazine, alsook neuroleptica, kunnen de buitensporige, ongecontroleerde bewegingen afremmen. Indien er sprake is van depressieve stemmingen, kunnen deze worden tegengegaan met antidepressiva uit de groep van de selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI) of sulpiride.

Er is geen officieel voorgeschreven behandeling voor het progressieve proces van de ziekte van Huntington. In bepaalde stadia kan de geestelijke aftakeling worden vertraagd door de werkzame stof memantine.

Naast medicamenteuze therapie kunnen ook andere maatregelen helpen, zoals fysiotherapie, ergotherapie en logopedie. Dit kan het slikken en de spraakstoornissen verbeteren door bepaalde oefeningen. Met behulp van ergotherapie kunnen de activiteiten van het dagelijks leven worden geoefend en kan zo voor een langere zelfstandigheid worden gezorgd.

Vanwege het ernstige gewichtsverlies waar veel patiënten aan lijden, is een calorierijk dieet van essentieel belang, aangezien een licht overgewicht de symptomen vermindert. Een therapie die het gewichtsverlies kan voorkomen, is nog niet ontwikkeld. Hoewel er reeds enkele benaderingen met geneesmiddelen beschikbaar zijn, bevinden deze zich alle nog in een experimenteel stadium. Co-enzym Q10, een endogeen eiwit dat cellen beschermt tegen beschadiging, heeft in hoge doses een licht positief effect, maar heeft over het geheel genomen geen invloed op het verloop van de ziekte.

Een ander geneesmiddel dat speciaal voor de ziekte van Huntington is ontwikkeld, is ethyl icosapent, een geneesmiddel dat is ontwikkeld op basis van het visoliebestanddeel eicosapent oic acid. Dit ingrediënt wordt verondersteld de beschadiging van bepaalde celbestanddelen te voorkomen en de werking van zieke zenuwcellen te verbeteren. Dit geneesmiddel gaat de bewegingsstoornis echter niet tegen.

Omdat de ZvH niet te genezen is, sterven patiënten gemiddeld 19 jaar na het begin van de symptomen. Deze gemiddelde waarde kan fluctueren, omdat de ontwikkeling van individuele symptomen en de tolerantie en respons op bepaalde medicijnen van persoon tot persoon verschillen.