Wratten (Verrucae)

Wratten zijn scherp afgetekende, goedaardige huidgezwellen van verschillende vorm met een ruw, schilferig oppervlak. De oorzaak van wratten is een besmettelijk virus (humaan papilloma virus, HPV), waarbij meer dan 100 verschillende subtypes van dit virus bekend zijn, die alle wratten op de huid en de slijmvliezen kunnen veroorzaken. Van sommige subtypes wordt ook gedacht dat ze betrokken zijn bij de ontwikkeling van baarmoederhalskanker.

Wratten kunnen worden onderverdeeld in groepen, afhankelijk van hun uiterlijk en de plaats waar ze voorkomen. Ze komen voor op verschillende delen van de huid, afhankelijk van welk subtype van het virus ze veroorzaakt. De meest voorkomende soort wrat is de gewone wrat (verrucae vulgares), die vooral bij kinderen en adolescenten (zelden bij volwassenen) op de handen en voeten voorkomt. Dit type wrat is hinderlijk, maar meestal niet gevaarlijk.

Een ander type wrat is de genitale wrat, die wordt overgedragen bij geslachtsgemeenschap en veel besmettelijker is.

De zogenaamde dell-wrat (Mollusca contagiosa) behoort niet tot de groep van de wratten, omdat hij door een andere groep virussen wordt veroorzaakt. Ze zien er ook anders uit dan de klassieke wratten: ze zijn één tot vijf millimeter groot. Ze zijn lichtrood van kleur en zien er uit als parels. Hun naam is afgeleid van de centrale deuk die de grotere knobbels hebben. Vandaar de naam dell wratten (weekdieren).

De reden voor het ontstaan van wratten zijn virussen die de bovenste huidlaag binnendringen als gevolg van kleine huidverwondingen of scheurtjes. Zes weken nadat ze de huid zijn binnengedrongen, treedt er een verdikking en keratinisatie op op de plaats van binnenkomst en vormt de huid gezwellen die overeenkomen met het klassieke uiterlijk van de wrat.

De virussen vermenigvuldigen zich in de aangetaste huidcellen en komen later vrij aan de oppervlakte. Men kan dus besmet raken door een wrat aan te raken. Dit geldt vooral als je kleine scheurtjes in je huid hebt. Door deze cyclus kunnen wratten zich over het hele lichaam van een persoon verspreiden en van persoon op persoon worden overgedragen.

De besmetting met wratten kan ook indirect gebeuren, bijvoorbeeld in doucheruimten van zwembaden. Na het zwemmen is de huid meestal week geworden en vormt zo een gunstige ingang voor virussen, die daardoor gemakkelijker kunnen binnendringen.

Ieder mens is in verschillende mate vatbaar voor wratten. Wratten verschijnen bijvoorbeeld gemakkelijker op handen en voeten die slecht doorbloed, koud of zweterig zijn. Mensen met een dunne, droge huid zijn ook vatbaarder voor wratten. Aan de andere kant hebben oudere mensen minder kans op wratten.

De incubatieperiode varieert sterk en bedraagt gewoonlijk tussen 1 en 21 maanden. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen van wratten:

Gewone wratten (verrucae vulgares):

In de beginfase zijn ze meestal twee tot drie millimeter groot en hebben ze een onopvallende huidskleur. Na verloop van tijd worden ze groter en krijgen ze een ruw oppervlak door de progressieve keratinisatie. Hoe wratten er precies uitzien, hangt af van hun plaats. In het gebied van de vingers en de rug van de hand zijn ze meestal halfrond van vorm, bevinden ze zich tussen de vingers en de tenen (interdigitale ruimten) en zijn ze meestal meer afgeplat. Als er wratten op de oogleden voorkomen, zijn ze meestal filiform met een lange draadachtige steel (borstelstaart).

Plantaire wratten (verrucae plantares):

Dit type wrat komt voor op de voetzolen, waar ze pijnlijk ongemak kunnen veroorzaken bij belasting. Dit is vooral het geval wanneer zij zich bevinden op delen van de huid die aan hoge druk zijn blootgesteld. Plantaire wratten reiken meestal tot diep in de huid.

Platte wratten (verrucae planae):

Platte wratten lijken op kleine, platte, rond-ovale knobbeltjes die vaak op het gezicht voorkomen. In sommige gevallen is er een zeer sterke proliferatie.

Het uiterlijk en de plaats van de wrat is meestal voldoende om de diagnose te stellen. Op de handen en voeten lijken ze op ruwe, meestal verheven knobbeltjes met een ruw, schilferig oppervlak. Er kunnen geïsoleerde kleine zwarte puntjes in het centrum zijn. Op de voetzool (plantaire wratten) is er vaak een mozaïekachtige verdeling van wratten. Als er veel druk op het aangetaste gebied wordt uitgeoefend, ontstaan soms pijnlijke plantaire wratten (bijvoorbeeld op de bal van de voet).

Op het gezicht en de rest van het lichaam kunnen wratten vaak verschijnen als onopvallende, roodachtige, enigszins ruwe verhevenheden. Genitale wratten groeien meestal als kleine bultjes die er later in het leven als een bloemkool uitzien. Indien onbehandeld, kunnen ze uitgroeien tot een aanzienlijke grootte (Buschke-Löwenstein tumor).

Voor een betrouwbare diagnose kan de arts de wratten deppen met azijnzuur. Als gevolg daarvan worden ze wit in contrast met de rest van de huid. Deze methode kan ook worden gebruikt om onzichtbare infectiegebieden op te sporen. Voor een exacte diagnose kan ook een uitstrijkje of een weefselmonster (biopsie) worden genomen.

Het komt vaak voor dat wratten vanzelf genezen. Anders hangt de behandeling af van het soort wrat:

• Wrattentincturen en wrattenpleisters bevatten zuren zoals salicylzuur of melkzuur, die de door de virussen veroorzaakte huidstructuur wegvreten. Bij het aanbrengen ervan moet echter voorzichtig te werk worden gegaan om de omringende huid niet te beschadigen. Een zinkpasta, die vooraf rond de wrat wordt aangebracht, biedt bescherming. Deze behandeling is niet gericht tegen de virussen zelf en daarom moet de therapie consequent worden uitgevoerd totdat de hele wrat en daarmee ook de virussen zijn verdwenen. Een dergelijke behandeling wordt alleen gebruikt voor gewone wratten. De arts kan een soortgelijk effect bereiken door de wratten te bevriezen met vloeibare stikstof.
• In de meeste gevallen behandelt de arts plantaire wratten door ze te koelen, uit te schrapen, elektrisch te schuren of te laseren. Deze procedures kunnen soms littekens achterlaten.
• In de homeopathie worden verdunningen van Thuja-extract gebruikt. De oplossing kan worden ingenomen of aangebracht.

In sommige gevallen moeten de behandelingen worden herhaald, omdat wratten vaak hardnekkig blijven zitten of zich opnieuw vormen. U kunt zelf de volgende maatregelen nemen om uzelf tegen wratten te beschermen:

• Als u veel wratten hebt, is het essentieel dat u ze door een arts laat controleren. De arts kan uitsluiten dat een of meer wratten kwaadaardige gezwellen zijn.
• Chirurgische ingrepen zoals snijden, boren of bijten moeten worden vermeden, omdat het risico bestaat dat virussen vrijkomen en zich verspreiden naar andere delen van het lichaam. Bovendien kunnen andere mensen gemakkelijker worden besmet.
• Opdat de behandeling met patches en oplossingen doeltreffend zou zijn, moeten de weg geëtste huidcellen vóór elke nieuwe behandeling worden verwijderd. Dit moet worden gedaan met een puimsteen. Het is echter belangrijk dat de aangetaste delen van de huid tijdens de behandeling niet gaan bloeden.
• Huismiddeltjes zoals het bespreken van wratten, een slak over de wrat laten kruipen bij volle maan of dubieuze kruidentincturen hebben medisch gezien geen enkel effect en kunnen alleen een placebo-effect teweegbrengen.

Normale wratten (verrucae vulgares) genezen in het ideale geval vanzelf, omdat het slechts lelijke maar goedaardige gezwellen zijn. Er kunnen echter nog littekens overblijven als ze met agressieve maatregelen zijn behandeld.

Plantaire wratten (verrucae platares) zijn moeilijk te behandelen omdat ze als zeer resistent tegen behandeling worden beschouwd. Ze hebben een hoog recidiefpercentage omdat ze, eenmaal behandeld, vaak op dezelfde plaats terugkomen.

Voorzichtigheid is geboden bij de behandeling van genitale wratten, omdat deze in het ergste geval ook kunnen ontaarden. Bij het vermoeden van genitale wratten moet onmiddellijk een arts worden geraadpleegd. Sommige soorten wratten (humaan papillomavirussen) die de baarmoederhals aantasten, kunnen baarmoederhalskanker veroorzaken.

Om infectie met wratten te voorkomen, moet men in zwembaden na het baden schoenen dragen, omdat de beschermende talglaag op de vochtige huid ontbreekt.

Een extreem droge huid barst echter gemakkelijk en vormt zo een goede voedingsbodem voor wratten. De handen zijn bijzonder vatbaar voor wratten, omdat ze dagelijks in contact komen met voorwerpen als bestek, kranten en handgrepen van de metro en de bus. De remedie in dit geval is de handen regelmatig met crème in te smeren om ze tegen uitdroging te beschermen. Ook de nagelplooi mag niet worden overgeslagen, want de huid is hier bijzonder gevoelig voor uitdroging.

Als er toch een wrat verschijnt, moet in eerste instantie de omliggende huidzone met een handdoek worden afgedroogd, die later niet voor andere lichaamsdelen mag worden gebruikt, omdat de virussen zich anders kunnen verspreiden en op andere plaatsen wratten kunnen veroorzaken. Deze handdoek moet vervolgens worden vervangen en heet worden gewassen.

In ieder geval moet het krabben en manipuleren van wratten worden vermeden, omdat de virussen zich via vingernagels en vingertoppen naar andere gebieden kunnen verspreiden. Zo kan men vaak zien dat wratten zich verspreiden langs krasplekken.

Om uzelf te beschermen tegen HP-virussen die via geslachtsgemeenschap worden overgedragen, is een eenvoudige maatregel het gebruik van een condoom. Intussen is een vaccinatie voor de markt goedgekeurd (Gardasil), die beschermt tegen de meest voorkomende HP-virussen en die speciaal voor jonge meisjes wordt aanbevolen. De vaccinatie biedt echter geen 100 procent bescherming tegen baarmoederhalskanker en daarom wordt regelmatige controle door de gynaecoloog aanbevolen.