Basis
Natriumfosfaat is een chemische verbinding bestaande uit natrium- en fosfaationen. Het wordt medisch voornamelijk gebruikt bij een fosfaattekort in het lichaam. Dit kan voorkomen in het kader van een zeldzame genetische ziekte waarbij een defect in het PHEX-gen verantwoordelijk is voor het ziektebeeld. Dit leidt tot een verhoogde uitscheiding van fosfaat via de nieren, met als gevolg een te laag fosfaatgehalte in het bloed.
Fosfaat is samen met calcium verantwoordelijk voor de sterkte van de botten in het lichaam. Bij een tekort tast het de botten aan, waardoor ze zachter of krommer worden en de kans op breuken toeneemt.
Deze ziekte erft X-gebonden over. Als de vader de ziekte heeft, worden alle dochters ook getroffen; als de moeder de ziekte heeft, is er 50% kans dat dochters en zonen ook worden getroffen.
De diagnose wordt op jonge leeftijd gesteld, meestal in de kindertijd. Het is niet te genezen, maar kan worden gecompenseerd door substitutietherapieën die het lichaam voorzien van fosfaat en zo het tekort in het lichaam compenseren.
Natriumfosfaat BRAUN® is een geconcentreerde natriumfosfaatoplossing die intraveneus (via een veneus infuus in de ader) wordt toegediend om een te laag fosfaatgehalte in het bloed te corrigeren.
Gebruik en indicaties
De natriumfosfaatoplossing wordt intraveneus toegediend als toevoeging aan infuusoplossingen. De dosering is afhankelijk van de patiënt. De gemiddelde behoefte van een intensive care patiënt is ongeveer 50-70 mmol fosfaat of 0,7-1 mmol/kg lichaamsgewicht per dag. Deze berekende hoeveelheid wordt dan toegevoegd aan ongeveer 250 ml vloeistof en toegediend.
Natriumfosfaat wordt in de geneeskunde echter niet alleen gebruikt om een tekort aan natriumfosfaat te corrigeren, maar ook als laxeermiddel bij constipatie. Hiervoor is het middel fosfosoda in de handel, dat het watergehalte van de ontlasting verhoogt en zo de ontlasting vergemakkelijkt en de darm leegt.
Daarnaast speelt natriumfosfaat in het dagelijks leven een belangrijke rol als additief in schoonmaakmiddelen als ontkalkingsmiddel of in de levensmiddelentechnologie, onder meer als complexvormer, zuurteregelaar of verstevigingsmiddel.
In de EU is het goedgekeurd als levensmiddelenadditief onder nummer E339 en wordt het toegevoegd aan bepaalde soorten kaas (bv. smeltkaas).
Natriumfosfaten worden ook vaak gebruikt in de landbouw als meststof.
Geschiedenis
In het verleden werden natriumfosfaten ook gebruikt in wasmiddelen om de hardheid van water te verminderen. Er is echter een probleem ontstaan dat ze daardoor in het afvalwater terechtkomen, waar ze de groei van algen bevorderen en waterverontreiniging veroorzaken.
Daarom hebben veel regeringen en milieuorganisaties besloten het gebruik van natriumfosfaten te beperken of helemaal te verbieden. In sommige landen, zoals Zwitserland, is het gebruik ervan nu verboden.
