Oxytocine

Oxytocine is een hormoon dat een cruciale rol speelt bij de voortplantingsfysiologie, sociaal gedrag en emotionele binding. Het wordt geproduceerd in de hypothalamus en afgescheiden door de hypofyse in reactie op verschillende stimuli, waaronder seksuele activiteit of de geboorte of borstvoeding van een kind.

Indicaties en gebruik

Oxytocine wordt voornamelijk gebruikt in de verloskunde en gynaecologie om de bevalling op te wekken of te versnellen, postpartumbloeding onder controle te houden en borstvoeding te vergemakkelijken. Daarnaast wordt het gebruikt om de placenta-abruptie na de geboorte te versnellen. Het hormoon wordt ook gebruikt bij bepaalde diagnostische procedures, zoals de arbeidstress-test, waarbij de functie van de placenta wordt beoordeeld.

Oxytocine is onderzocht als mogelijke behandeling voor verschillende psychiatrische stoornissen, waaronder autismespectrumstoornissen, angst en depressie. Er zijn echter nog geen studies die de werkzaamheid voor deze indicaties aantonen.

Geschiedenis

Oxytocine werd ontdekt door Sir Henry H. Dale in 1909. Het bleek de baarmoeder samen te trekken tijdens de bevalling en de afgifte van moedermelk te vergemakkelijken. Vincent du Vigneaud identificeerde de structuur van oxytocine in 1953, wat leidde tot de eerste synthese van een peptidehormoon en hem de Nobelprijs voor Scheikunde opleverde.

Fysiologie en farmacodynamiek

Oxytocine speelt een belangrijke rol bij de bevalling. Het hormoon wordt geproduceerd in de hypothalamus en vanuit de paraventriculaire kern afgegeven aan de achterste hypofyse, waar het wordt opgeslagen. Tijdens de bevalling komt het in vlagen vrij om baarmoedercontracties op te wekken.

Oxytocine bindt zich aan oxytocinereceptoren (OXTR) in het myometrium van de baarmoeder, waardoor de signaaltransductiecascade van de G-eiwitgekoppelde receptor in gang wordt gezet, die leidt tot verhoogde intracellulaire calciumconcentraties. Verhoogde calciumconcentraties activeren myosin light chain kinase, dat op zijn beurt de vorming van het contractiele eiwit actomyosine induceert. Dit stimuleert samentrekkingen van de gladde spieren van de baarmoeder. De stof stimuleert ook de gladde spieren in de borstklieren, wat leidt tot lactatie. De dichtheid van oxytocinereceptoren op het myometrium (spierlaag van de baarmoederwand) neemt aanzienlijk toe tijdens de zwangerschap en bereikt een piek in het begin van de bevalling, waardoor het effect van oxytocine in deze periode bijzonder sterk is.

Oxytocine is een van de weinige hormonen in het lichaam dat wordt gereguleerd door positieve feedback in plaats van negatieve feedback. Als er bijvoorbeeld druk wordt uitgeoefend op de baarmoederhals door het hoofd van de foetus, geeft dit het signaal af dat er meer oxytocine vrijkomt uit de achterste hypofyse. De verhoogde oxytocine gaat dan naar de baarmoeder, waar het de baarmoedersamentrekkingen stimuleert en verder versterkt. De opgewekte baarmoedercontracties stimuleren op hun beurt de afgifte van steeds meer oxytocine. Deze positieve terugkoppeling gaat door tot de geboorte van het kind.

Aangezien exogeen toegediende en endogeen vrijgemaakte oxytocine dezelfde effecten hebben op het vrouwelijke voortplantingssysteem, kan synthetische oxytocine in bepaalde gevallen tijdens de voorbereiding op de bevalling en na de geboorte worden gebruikt om baarmoedercontracties op te wekken of te versterken.

Farmacokinetiek

Oxytocine wordt toegediend als intraveneus infuus of intramusculaire injectie. Het effect is snel, meestal binnen enkele minuten. De duur van het effect hangt af van de dosis en de individuele respons. Oxytocine wordt afgebroken in de lever en uitgescheiden in de urine. Het enzym oxytocinase is grotendeels verantwoordelijk voor het metabolisme en de regulering van de oxytocinespiegel tijdens de zwangerschap.

Interacties met geneesmiddelen

Er zijn geen interacties met andere geneesmiddelen bekend.

Contra-indicaties

In sommige situaties is het gebruik van oxytocine gecontra-indiceerd. Deze omvatten:

• Allergieën voor de werkzame stof
• Hypertensie tijdens de zwangerschap (pre-eclampsie)
• Neiging tot voortdurende samentrekking van de baarmoeder (tetanus uteri)
• Bij hypertone bevalling
• Dreigende breuk van de baarmoeder
• Bij aanwezigheid van te veel vruchtwater
• Verkeerde positie van de placenta
• Premature placenta-abruptie
• Bij een voorgeplaatste placenta
• Onrijpe baarmoederhals
• Dreigend acuut zuurstoftekort van de baby
• Placenta insufficiëntie
• Positieafwijkingen
• Mechanische geboorte obstructie zoals hoofd/bekken mismatch
• Bij verstrengeling van de navelstreng

Bijwerkingen

Oxytocine kan ernstige bijwerkingen bij de moeder veroorzaken. Bijvoorbeeld:

• Drastische veranderingen in de hartslag (tachycardie, bradycardie).
• Overmatig bloedverlies lang na de bevalling
• ernstige hoofdpijn
• wazig zicht
• bonzen in de nek of oren
• verwarring
• ernstige zwakte
• gevoeligheid voor flauwvallen

Oxytocine kan ernstige of levensbedreigende bijwerkingen veroorzaken bij de pasgeborene, waaronder:

• Trage hartslag of andere abnormale hartslag;
• Geelzucht
• Aanvallen
• Oogproblemen
• Problemen met ademhaling, spiertonus en andere tekenen van gezondheidsproblemen.

Veel voorkomende bijwerkingen van oxytocine kunnen zijn:

• Misselijkheid
• Braken
• Sterkere of frequentere weeën (dit is een gewenst effect van oxytocine).

Zwangerschap

Op basis van uitgebreide klinische ervaring en de chemische structuur en farmacologische eigenschappen van dit geneesmiddel wordt bij gebruik volgens voorschrift geen risico op foetale misvormingen verwacht.