Hashimoto's thyroiditis

Hashimoto's thyroiditis - ook wel chronische immuun thyroiditis, chronische lymfocytaire immuun thyroiditis, ziekte van Hashimoto of kortweg Hashimoto's genoemd - is een chronische, ontstekingsziekte van de schildklier. Het is een veel voorkomende auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem van het lichaam de schildklier ten onrechte als vreemd beschouwt en deze uiteindelijk bestrijdt of vernietigt. Meer bepaald produceert het immuunsysteem antilichamen die gericht zijn tegen structuren in het schildklierweefsel en een pijnloze ontsteking in de schildklier veroorzaken. Het resultaat: een beperking van de schildklierfunctie en, op lange termijn, een tekort aan de vrije schildklierhormonen thyroxine (fT4) en triiodothyronine (fT3), die van belang zijn voor de stofwisseling (metabolisme) - m.a.w. een onderactieve schildklier (hypothyreoïdie).

De oorzaak van Hashimoto's thyroïditis is een auto-immuunreactie waarbij het immuunsysteem de schildklier ten onrechte als vreemd beschouwt en er antilichamen tegen begint te vormen. Dit leidt tot een pijnloze chronische ontsteking van de schildklier, die op den duur niet meer voldoende schildklierhormonen (fT4 en fT3) kan produceren, ondanks verhoogde stimulatie door het controlehormoon, het schildklierstimulerend hormoon (TSH). Het gevolg op lange termijn is hypothyreoïdie.

De precieze onderliggende oorzaken van de auto-immuunziekte zijn nog niet bekend. Aangenomen wordt dat het een multifactorieel proces is, enerzijds door endogene invloeden, zoals genetische aanleg (trefwoord: familiaire accumulatie), en anderzijds door exogene invloeden, zoals een voortdurend hoge jodiuminname, bijvoorbeeld in de vorm van voedingssupplementen. Emotionele stress, veroorzaakt door ingrijpende levensgebeurtenissen en/of slagen van het lot (verlies, scheiding, enz.), kan ook het ontstaan van Hashimoto's thyroïditis bevorderen - zoals bij veel auto-immuunziekten - als er al een genetische aanleg aanwezig is. Hormonale veranderingen en veranderingen veroorzaakt door de puberteit, zwangerschap en bevalling of de menopauze zijn andere triggers die uiteindelijk chronische immuun thyroïditis kunnen veroorzaken als er al een predispositie bestaat.

Het geslacht speelt ook een rol in de ontwikkeling van de ziekte. Vrouwen hebben veel meer kans om chronische immuun thyroïditis te ontwikkelen dan mannen.

Hoewel Hashimoto's thyroiditis pijnloos is, is het niet altijd symptoomloos. Hoewel de korte fase van passieve hyperthyreoïdie aan het begin van de ziekte meestal geen symptomen veroorzaakt en de ziekte vele jaren zonder symptomen kan verlopen, is het vooral het gebrek aan schildklierhormoon dat uiteindelijk leidt tot merkbare symptomen die behandeling kunnen vereisen. Deze treden echter niet noodzakelijkerwijs op en zijn meestal en afhankelijk van de individuele patiënt verschillend uitgesproken. Getroffen mensen met symptomen merken dus vooral de hypothyreoïdie - en op zeer uiteenlopende individuele manieren. Symptomen die kunnen wijzen op Hashimoto's thyroiditis zijn o.a:

• vermoeidheid (moeheid) en zwakte
• lusteloosheid
• Vermoeidheid
• Verminderde fysieke en cognitieve prestaties
• Depressieve stemmingen, verdriet
• Gewichtstoename (soms ondanks veranderingen in eetgewoonten)
• Overmatige gevoeligheid voor kou
• Onregelmatige menstruatiecyclus en daardoor mogelijk verminderde vruchtbaarheid
• Constipatie
• Koele, droge en/of deegachtige huid
• Stoornissen in de nagelgroei
• Haaruitval (effluvium)

Aangezien de symptomen van Hashimoto's thyroïditis zeer aspecifiek zijn, ook in het verloop van andere ziekten kunnen voorkomen en door de betrokkenen zeer individueel worden ervaren, is een differentiële diagnose en differentiatie van andere ziekten zeer belangrijk - vooral met het oog op de keuze van verdere procedures en therapie.

Verloop van de ziekte

Er zijn twee vormen van chronische immuun thyroïditis: de hypertrofische vorm (de "klassieke Hashimoto's thyroïditis", voor het eerst beschreven door Hakaru Hashimoto), waarbij de schildklier in de loop van de tijd groter wordt, vol zit met ontstekingscellen en zijn functie verliest, en de atrofische vorm, waarbij de schildklier in de loop van de tijd kleiner en kleiner wordt en atrofieert. Op lange termijn leiden beide gevallen meestal tot een tekort aan schildklierhormoon, de hypothyreoïdie.

In de beginfase van Hashimoto's thyroiditis is er aanvankelijk een passieve, d.w.z. tijdelijke, hyperthyreoïdie, die "hashitoxicosis" wordt genoemd: De ontsteking vernietigt schildkliercellen, waardoor een grotere hoeveelheid schildklierhormoon in het bloed wordt gespoeld.

In veel gevallen wordt de passieve en meestal asymptomatische hyperfunctie niet eens herkend of vaak alleen bij toeval ontdekt tijdens routine bloedonderzoeken, omdat ze meestal maar enkele weken, soms één tot twee maanden duurt. Daarna wordt de schildklierfunctie weer normaal en gaat uiteindelijk over in hypothyreoïdie, vaak pas na jaren of decennia. Het tijdsverloop is zeer individueel.

Om een schildklierziekte of -stoornis te diagnosticeren, wordt de schildklierfunctie (over-, onder- of normale functie) bepaald door bloedonderzoek en wordt de schildklierstructuur (morfologie) onderzocht door middel van echografie. Deze twee parameters zijn niet noodzakelijk gecorreleerd en moeten altijd in combinatie worden bekeken om uiteindelijk tot een diagnose en vervolgens tot een adequate therapie te komen.

Onderzoek van de schildklierfunctie

De gezonde werking van de schildklier berust op het volgende mechanisme: de schildklier scheidt de vrije schildklierhormonen thyroxine (fT4) en een kleine hoeveelheid triiodothyronine (fT3) af, die essentieel zijn voor de stofwisseling. fT3 wordt ook buiten de schildklier in verschillende organen uit fT4 omgezet en ter beschikking van het lichaam gesteld.

De behandeling van Hashimoto's thyroïditis is gebaseerd op het stadium van de ziekte. Passieve hyperthyreoïdie in de beginfase vereist meestal geen behandeling. Aangezien de ontsteking van de schildklier in het verloop van de ziekte van Hashimoto vaak tientallen jaren symptoomloos blijft, kan regelmatige controle door een specialist voldoende blijven. De ontsteking van de schildklier, die meestal levenslang blijft bestaan en slechts in de zeldzame gevallen spontaan afneemt, hoeft normaal gesproken niet te worden behandeld - in tegenstelling tot de hypothyreoïdie, die uiteindelijk ook de oorzaak is van mogelijke klachten.

Het doel van de behandeling is de hypothyreoïdie te compenseren met schildklierhormoon in de vorm van tabletten, zodat de daardoor veroorzaakte klachten verdwijnen. Het schildklierhormoon dat de schildklier niet meer zelf kan produceren, wordt dus permanent vervangen door een hormoontablet (hormoonvervanging). De dagelijkse inname van schildklierhormoontabletten is voor patiënten met chronische immuunthyreoïdie en hypothyreoïdie meestal voor de rest van hun leven noodzakelijk. Regelmatige controles en zo nodig aanpassingen van de medicatiedosering - vooral in bijzondere levensfasen zoals tijdens de vruchtbare periode, zwangerschap en borstvoeding - zijn uiterst belangrijk.

Bovendien kan de inname van het sporenelement selenium gedurende enkele maanden helpen om de antilichamen die zich tegen de schildklier richten af te remmen. Selenium kan zo het verloop van de ziekte helpen vertragen.

De ontsteking van de schildklier in het kader van auto-immune thyroiditis is niet te genezen, verdwijnt meestal niet vanzelf en blijft dus levenslang bestaan. Als de schildklierfunctie ondanks de diagnose nog grotendeels normaal is, wat vaak tientallen jaren het geval is, of als de medicamenteuze therapie adequaat wordt aangepast, leiden de meeste patiënten een symptoomvrij leven. Omdat de hormoonbehoefte kan schommelen, moet de dosering van de hormoonvervangende therapie regelmatig worden aangepast. Daarom zijn regelmatige controles bij een specialist belangrijk.

Leven met Hashimoto's thyroïditis

De psyche speelt vaak een belangrijke rol voor Hashimoto-patiënten. Over het algemeen is de ziekte zeer emotioneel. Voor veel patiënten is het idee om de rest van hun leven een tablet te moeten slikken in het begin moeilijk te verwerken. Vergeleken met veel andere auto-immuunziekten zijn de gevolgen van Hashimoto's thyroïditis beheersbaar. Als de schildklierfunctie normaal is, hoeft de ziekte in veel gevallen niet behandeld te worden en is de patiënt vaak jarenlang grotendeels vrij van symptomen. Zelfs als behandeling nodig is, is de ziekte meestal goed te behandelen, mits regelmatige controle bij een specialist.

Jodium wordt beschouwd als een essentieel sporenelement en is nodig in de schildklier voor de productie van de schildklierhormonen fT4 en fT3. Jodium is ook essentieel als je een kinderwens hebt of tijdens de zwangerschap - bijvoorbeeld voor de gezonde ontwikkeling van een baby, vooral in het begin van de zwangerschap.