Onderactieve schildklier (hypothyreoïdie)

In het geval van hypothyreoïdie is er een tekort aan de schildklierhormonen triiodothyronine en thyroxine in het lichaam.

In de meeste gevallen is er sprake van verworven primaire hypothyreoïdie, waarbij de schildklierfunctie bij de geboorte normaal is en de symptomen zich pas in de loop van het leven ontwikkelen. Primair betekent dat de hormoonproductie direct in de schildklier verstoord is. Mogelijke oorzaken hiervoor zijn

Hashimoto's thyroïditis

De meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie is Hashimoto 's thyroiditis. Bij deze auto-immuunziekte worden om nog onbekende redenen auto-antilichamen gevormd tegen onderdelen van de schildkliercellen. De veroorzaakte chronische ontsteking leidt tot schade aan de schildklier met een daling van de hormoonproductie.

Medisch uitgelokt (iatrogeen)

In sommige gevallen wordt hypothyreoïdie veroorzaakt door medisch ingrijpen. Dit kan opzettelijk of onopzettelijk zijn. Voorbeelden hiervan zijn operaties waarbij de schildklier geheel of gedeeltelijk is verwijderd. Hypothyreoïdie kan ook veroorzaakt worden door het nemen van schildklierremmende medicatie (thyreostatica) of als bijwerking van andere medicatie (bv. amiodaron).

Tekort aan sporenelementen

Een uitgesproken tekort aan jodium of selenium kan leiden tot hypothyreoïdie.

Secundaire of tertiaire hypothyreoïdie

In zeldzame gevallen is hypothyreoïdie het gevolg van een probleem in de hormonale regelcircuits stroomopwaarts in de hypofyse (hypofyse) of in de hersenen (hypothalamus). Dit wordt secundaire of tertiaire hypothyreoïdie genoemd.

Aangeboren hypothyreoïdie

Een aangeboren vorm is ook zeldzaam, waarbij bijvoorbeeld een ontbrekende of slechts gedeeltelijk ontwikkelde schildklier of receptordefecten verantwoordelijk zijn voor de hypothyreoïdie.

Een tekort aan schildklierhormonen tast de meeste organen in het menselijk lichaam aan. Patiënten met hypothyreoïdie voelen zich meestal zwak en moe. De schildklier probeert de verminderde hormoonproductie te compenseren met verhoogde groei, daarom wordt bij mensen met hypothyreoïdie vaak een vergrote schildklier (struma) vastgesteld.

De volgende symptomen wijzen op hypothyreoïdie:

• Vermoeidheid (moeheid) en zwakte
• lusteloosheid
• uitputting
• Verminderde fysieke en cognitieve prestaties
• Depressieve stemmingen, verdriet
• Gewichtstoename (soms ondanks veranderingen in eetgewoonten)
• Overmatige gevoeligheid voor kou
• Cyclusonregelmatigheden en mogelijk verminderde vruchtbaarheid als gevolg daarvan
• Constipatie
• Koele, droge en/of pasteuze huid
• Stoornissen van de nagelgroei
• Haaruitval (effluvium)

Vooral bij oudere patiënten zijn de symptomen vaak aspecifiek en is de diagnose hypothyreoïdie moeilijker te stellen.

Pasgeborenen met hypothyreoïdie vallen vaak op door verminderd drinkgedrag, spijsverteringsstoornissen en verminderde motoriek. Hypothyreoïdie heeft een negatief effect op de ontwikkeling en groei van kinderen, waardoor kinderen met hypothyreoïdie een vertraagde mentale en fysieke ontwikkeling kunnen vertonen.

Om een schildklieraandoening of -stoornis te diagnosticeren, wordt de schildklierfunctie (hyperthyreoïdie, hypothyreoïdie of normale functie) bepaald via een bloedtest en wordt de schildklierstructuur (morfologie) onderzocht met behulp van echografie na een gedetailleerd gesprek met inbegrip van een medische voorgeschiedenis (anamnese). Deze twee parameters zijn niet noodzakelijk gecorreleerd en moeten altijd in combinatie worden bekeken om uiteindelijk tot een diagnose en vervolgens een geschikte behandeling te komen.

Onderzoek van de schildklierfunctie

De gezonde werking van de schildklier is gebaseerd op het volgende mechanisme: de schildklier scheidt de vrije schildklierhormonen thyroxine (fT4) en een kleine hoeveelheid triiodothyronine (fT3) af, die essentieel zijn voor de stofwisseling, waarbij fT3 ook buiten de schildklier in verschillende organen uit fT4 wordt omgezet en ter beschikking van het lichaam wordt gesteld.

In de zeldzame gevallen dat er een specifieke oorzaak is voor hypothyreoïdie, moet deze behandeld worden, bijvoorbeeld door het staken van de veroorzakende medicatie (thyreostatica, amiodaron) of het compenseren van een jodiumtekort.

Hypothyreoïdie kan normaal zeer goed behandeld worden met hormoonvervangingstherapie. Het doel van de behandeling is om de hypothyreoïdie te compenseren met schildklierhormoon in de vorm van tabletten, zodat de symptomen die erdoor worden veroorzaakt, afnemen. Het schildklierhormoon dat de schildklier niet meer zelf kan produceren, wordt dus permanent vervangen door een hormoontablet (hormoonvervanging). Patiënten met hypothyreoïdie moeten meestal voor de rest van hun leven dagelijks schildklierhormoontabletten innemen. Regelmatige controles en, indien nodig, aanpassingen van de dosis medicatie - vooral in speciale levensfasen zoals de kinderwens, zwangerschap en borstvoeding - zijn uiterst belangrijk.

De behandeling wordt gestart met een lage dosering en langzaam verhoogd tot de gewenste effectieve dosis is bereikt.

Tijdige behandeling met schildklierhormonen is ook belangrijk voor pasgeborenen en kinderen met aangeboren hypothyreoïdie om mogelijke ontwikkelingsstoornissen te voorkomen en een gezonde ontwikkeling mogelijk te maken.

Hypothyreoïdie heeft in de meeste gevallen een goede prognose, omdat het adequaat behandeld kan worden met hormoonpreparaten. Bestaande symptomen zoals vermoeidheid en verminderde prestaties verdwijnen meestal met substitutie.

Pasgeborenen met hypothyreoïdie hebben een goede kans op een normale ontwikkeling als de ziekte vroeg wordt herkend en behandeld. Als hypothyreoïdie echter te laat wordt herkend, kunnen groei- en ontwikkelingsstoornissen niet meer worden teruggedraaid.

In de meeste gevallen wordt hypothyreoïdie veroorzaakt door Hashimoto's thyreoïditis, waartegen geen preventieve maatregelen bestaan.

Hypothyreoïdie veroorzaakt door een tekort aan jodium kan worden voorkomen door voldoende jodium in te nemen. In Duitstalige landen wordt jodium toegevoegd aan gewoon tafelzout om voor voldoende jodium te zorgen.

Als er aanwijzingen zijn voor hypothyreoïdie, moet een arts worden geraadpleegd en gecontroleerd.