Cannabidiol

Cannabidiol, ook bekend onder de afkorting CBD, is een niet-psychoactief bestanddeel van de vrouwelijke hennepplant (Cannabis sativa). Het zit voornamelijk in de bloem, maar deels ook in de bladeren van deze plant. CBD behoort tot de cannabinoïden, een grote, heterogene groep stoffen uit de hennepplant, die meer dan 100 verschillende stoffen in de vorm van hars omvat. Cannabidiol is een van de bekendste cannabinoïden, samen met het psychoactieve bestanddeel tetrahydrocannabinol (THC).

In tegenstelling tot THC heeft cannabidiol echter geen effect op het centrale zenuwstelsel en is daarom niet bedwelmend.
Medisch gezien worden de ontstekingsremmende en angstremmende eigenschappen van deze werkzame stof steeds meer benut. Het is ook effectief tegen misselijkheid. Aangenomen wordt dat cannabidiol nog andere farmacologische effecten heeft en daarom is het onderzoek nog gaande.

Cannabidiol zit in Sativex® samen met THC in een verhouding van 1:1 als orale spray en wordt gebruikt om spierspasmen bij multiple sclerose te verlichten.

Als monopreparaat is cannabidiol opgenomen in Epidyolex® 100mg/ml als orale oplossing. Het wordt gebruikt voor de behandeling van aanvallen die gepaard gaan met twee zeldzame vormen van epilepsie, het Lennox-Gastaut-syndroom en het Dravet-syndroom bij kinderen vanaf 2 jaar en volwassenen.

Het wordt ook gebruikt voor een genetische aandoening genaamd tubereuze sclerose (TSC).

Het kan alleen of in combinatie met andere anti-epileptica worden gebruikt.

Epidyolex® is een voorgeschreven geneesmiddel dat moet worden gebruikt na nauw overleg met de arts en het opvolgen van zijn/haar instructies. De dosis wordt bepaald door de arts/apotheker en hangt af van de leeftijd, het gewicht en de ernst van de ziekte van de patiënt. De oplossing wordt tweemaal per dag ingenomen, zo mogelijk steeds onder dezelfde omstandigheden (met of zonder maaltijd).

Ondertussen wordt cannabidiol ook gebruikt in allerlei vormen zoals druppels, oliën, theeën en cosmetische producten en kan het kalmerende, pijnstillende, ontstekingsremmende, angst- en stressverlichtende effecten hebben in het lichaam.

Geschiedenis

Cannabidiol werd voor het eerst ontdekt in 1940 door de Amerikaanse chemicus Roger Adams. Hij isoleerde de cannabinoïde uit hennep-extract en verduidelijkte de chemische structuur ervan. In de daaropvolgende jaren werd verder onderzoek gedaan naar de farmacologische eigenschappen van CBD.

In de jaren zestig werd THC (tetrahydrocannabinol) geïdentificeerd door de Israëlische wetenschappers Yehiel Gaoni en Raphael Mechoulam, wat leidde tot een beter begrip van het effect van deze twee cannabinoïden op het menselijk lichaam.

Sindsdien werden en worden talrijke studies uitgevoerd om elke dag nieuwe inzichten te verwerven en het potentieel van deze actieve stoffen te benutten.

Farmacodynamiek/werkingsmechanisme

Net als THC kan cannabidiol zich binden aan de CB1- en CB2-receptoren van het endocannabinoïde systeem en zo zijn effecten teweegbrengen. De CB1-receptoren bevinden zich voornamelijk in de hersenen, terwijl de CB2-receptoren over het hele lichaam verspreid zijn, maar voornamelijk worden aangetroffen in de componenten van het immuunsysteem.

De natuurlijke liganden zijn endogene stoffen zoals anandamide, een arachidonzuuranaloog, waarvan de structuur vergelijkbaar is met die van THC en cannabidiol en die in een bepaald evenwicht dezelfde effecten in het lichaam teweegbrengt.

Cannabidiol kan zich echter niet alleen aan deze receptoren binden en positieve effecten teweegbrengen, maar het kan ze ook blokkeren via een onbekend mechanisme en zo de uitoefening van hun effecten verhinderen.

Cannabidiol remt de effecten van de G-proteïne gekoppelde receptor GPR55 door de bindingsplaats te blokkeren zonder zelf een effect uit te lokken. De fysiologische functie van deze receptor in het lichaam wordt nog niet volledig begrepen.

Er zijn ook aanwijzingen dat cannabidiol interageert met de opioïde receptoren en een stressverlichtend effect kan hebben door de zenuwsignalen te dempen.

Cannabidiol werkt ook samen met vanilloid-1 receptoren, waardoor de pijn in het lichaam wordt verzacht.

De exacte werkingsmechanismen van cannabidiol worden echter nog onderzocht en zijn grotendeels onbekend.

Farmacokinetiek

De farmacokinetiek van cannabidiol, d.w.z. het proces van absorptie tot uitscheiding uit het lichaam, wordt beïnvloed door verschillende factoren zoals dosering, wijze van toediening, alsmede leeftijd, geslacht en gezondheidstoestand van de patiënt.

Cannabidiol wordt het best door het lichaam geabsorbeerd na orale inname met een vette maaltijd. De biologische beschikbaarheid is ongeveer 6-20%, wat betekent dat uiteindelijk slechts dit deel de bloedbaan bereikt als gevolg van het hoge first-pass effect, waarbij de werkzame stof gedeeltelijk in de lever wordt gemetaboliseerd.

Door zijn lipofiele structuur hoopt cannabidiol zich, net als THC, op in vetweefsels zoals de hersenen of de lever.

Cannabidiol wordt voornamelijk in de lever gemetaboliseerd door bijvoorbeeld de enzymen CYP450, CYP3A4 en CYP2C19. Cannabidiol en zijn metabolieten worden vervolgens voornamelijk uitgescheiden in de ontlasting, in mindere mate in de urine - de halfwaardetijd is ongeveer 9 uur, wat betekent dat na deze 9 uur de helft van de cannabidiol uit het lichaam is uitgescheiden.

Interacties

Cannabidiol kan als werkzame stof een wisselwerking hebben met de volgende geneesmiddelen/groepen geneesmiddelen:

• CYP3A4/ CYP2C19-inductoren zoals rifampicine, carbamazepine, enzulatamide, mitotaan en sint-janskruid kunnen de werkzaamheid van cannabidiol verminderen.
• Antiepileptica kunnen verhoogde effecten en bijwerkingen veroorzaken met cannabidiol, daarom is controle vereist bij gelijktijdig gebruik.
• UGT-remmers kunnen de werkzaamheid van cannabidiol verhogen, daarom kan een dosisverlaging nodig zijn bij gelijktijdig gebruik.
• Clobazam versterkt effecten zoals slaperigheid bij gelijktijdig gebruik met cannabidiol. In dat geval moet de dosis clobazam worden verlaagd.
• Valproaat verhoogt de transaminase enzymspiegel bij gelijktijdige inname met cannabidiol; het verhoogt ook het risico op diarree en verminderde eetlust.
• Stiripentol in combinatie met cannabidiol kan leiden tot ongewenste bijwerkingen.
• Lamotrigine kan verhoogde spiegels hebben bij gelijktijdig gebruik met cannabidiol.
• Gebaseerd op in vitro gegevens kunnen interacties optreden bij gelijktijdig gebruik van CBD met CYP1A2-substraten (bijv. theofylline, cafeïne, tizanidine), CYP2B6-substraten (bijv. Bupropion, Efavirenz), CYP2C8-substraten (Repaglinide), CYP2C9 (bijv. Warfarine), UGT1A9-substraten (bijv. Propofol, Fenofibraat) en UGT2B7-substraten (bijv. Gemfibrozil, Morfine, Lorazepam).
• In vitro gegevens hebben ook aangetoond dat cannabidiol CYP2C19-substraten remt, wat kan leiden tot verhoogde concentraties van geneesmiddelen die door dit enzym worden gemetaboliseerd.

Contra-indicaties & voorzorgsmaatregelen

• Epidyolex mag niet worden ingenomen in geval van overgevoeligheid voor het actieve bestanddeel cannabidiol of een ander bestanddeel van de formulering.
• Fenytoïne heeft een smal therapeutisch bereik, daarom is voorzichtigheid geboden in combinatie met cannabidiol.
• Van Epidyolex is aangetoond dat het verhoogde leverenzymspiegels veroorzaakt, wat vervolgens kan leiden tot leverschade. Verhoogde transaminasespiegels zijn hiervoor een aanwijzing en moeten daarom tijdens de behandeling in de gaten worden gehouden.
• Tijdens de behandeling met Epidyolex kunnen zelfmoordgedachten en het risico op letsel optreden. In dat geval moet onmiddellijk de arts worden geraadpleegd.

Bijwerkingen

De meest voorkomende bijwerkingen van cannabidiol zijn:

• Somnolentie
• Verminderde eetlust
• Diarree
• koorts
• Vermoeidheid
• Braken

Andere bijwerkingen die kunnen voorkomen zijn:

• Longontsteking
• Urineweginfecties
• Prikkelbaarheid, agressie
• lusteloosheid, toevallen
• Hoest

Zwangerschap en borstvoeding

Vanwege onvoldoende studies en gegevens is het exacte effect van cannabidiol op zwangere vrouwen niet bekend. Om veiligheidsredenen wordt gebruik tijdens de zwangerschap dan ook afgeraden. Het is ook niet bekend of cannabidiol en zijn metabolieten in de moedermelk kunnen overgaan en welke effecten zij op de zuigeling kunnen hebben. Het wordt daarom ook afgeraden cannabidiol te gebruiken tijdens de borstvoeding, tenzij het absoluut noodzakelijk is en voorgeschreven door een arts.