Estradiol Apotex 50 µg/24uur, pleisters voor transdermaal gebruik 4 mg/20 cm2

Dosering

Uw arts heeft voorgeschreven hoeveel u moet gebruiken van Estradiol Apotex. In het algemeen gelden de volgende doseringen:

Startdosering: 2x per week een Estradiol Apotex 50 µg/24 uur.

Indien na 2-3 maanden blijkt dat Estradiol Apotex 50 µg/24 uur onvoldoende effect geeft kan de arts besluiten de dosering te verhogen tot 2x per week een Estradiol Apotex 100 µg/24 uur.

Estradiol Apotex pleisters moeten 2x per week, afwisselend na 3 of 4 dagen worden aangebracht. Bijvoorbeeld elke maandag en donderdag van de week. U kunt in onderstaande tabel een kruisje plaatsen door de dag waarop u de 1e pleister heeft aangebracht. Volg daarna de horizontale pijl voor de dag van de 2e pleister.

Vrouwen met een baarmoeder:

Langdurig gebruik van oestrogenen zonder toevoeging van progestagenen verhoogt de kans op endometriumkanker bij vrouwen met een baarmoeder. Om dit tegen te gaan is het noodzakelijk de oestrogenen tenminste 12 dagen van elke maand samen met progestageentabletten te gebruiken.

Twee behandelingschema's kunnen worden toegepast:

Cyclische therapie

U gebruikt 21 dagen (3 weken) 2x per week 1 pleister, gevolgd door een periode van 7 dagen (1 week) zonder behandeling.

Uw arts geeft u waarschijnlijk ook een behandeling met een ander hormoon, een progestageen. De progestageentabletten dient u in te nemen gedurende de laatste 12-14 dagen van de 21 dagen dat u oestrogenen gebruikt. Gedurende de 4e week, de week waarin u geen pleisters gebruikt, gebruikt u ook geen geneesmiddel met progestagenen. Een onttrekkingsbloeding ('menstruatie') kan optreden tijdens deze behandelingsvrije periode.

Continue sequentieel:

U neemt zonder onderbreking 2x per week 1 pleister.

Uw arts geeft u waarschijnlijk ook een behandeling met een ander hormoon, een progestageen. De progestageentabletten dient u in te nemen gedurende de laatste 12-14 dagen van de maand. Een onttrekkingsbloeding ('menstruatie') kan optreden tijdens de periode dat het oestrogeen wordt gecombineerd met een progestageen.

1e WEEK

2e WEEK

3e WEEK

4e WEEK (niet bij

cyclische toediening)

1e pleister 2e pleister

1e pleister

2e pleister

1e pleister

2e pleister

1e pleister

2e pleister

Ma

→

Do

→

Ma

→

Do

→

Ma

→

Do

→

Ma

→

Do

→

Di

→

Vr

→

Di

→

Vr

→

Di

→

Vr

→

Di

→

Vr

→

Wo

→

Za

→

Wo

→

Za

→

Wo

→

Za

→

Wo

→

Za

→

Do

→

Zo

→

Do

→

Zo

→

Do

→

Zo

→

Do

→

Zo

→

Vr

→

Ma

→

Vr

→

Ma

→

Vr

→

Ma

→

Vr

→

Ma

→

Za

→

Di

→

Za

→

Di

→

Za

→

Di

→

Za

→

Di

→

Zo

→

Wo

→

Zo

→

Wo

→

Zo

→

Wo

→

Zo

→

Wo

→

Vrouwen zonder baarmoeder:

Tenzij u een afwijking heeft gehad waarbij het baarmoederslijmvlies zich ook op plaatsen buiten de baarmoeder bevindt (endometriose), hoeft, als u geen baarmoeder meer heeft, de oestrogeenbehandeling niet met progestagenen gecombineerd te worden.

Als u Estradiol Apotex gebruikt voor de behandeling van overgangsklachten en u bemerkt dat Estradiol Apotex te sterk of te weinig werkt, raadpleeg dan uw arts of apotheker.

Wijze van gebruik

Vóór het plaatsen van de pleister

• de pleister moet op een plaats worden geplakt waar de huid weinig beweegt, zoals op de zijkant van de bovenbil, op de buik of op de rug. Deze pleisters in ieder geval NIET op een borst plakken!
• de huid mag niet rood verkleurd zijn en er mogen geen wondjes op voorkomen
• de plaats waar de pleister geplakt wordt moet haarvrij zijn
• vermijd plaatsen waar kleding kan knellen, of waar een kledingrand zit
• maak de huid vóór het opplakken van de pleister goed schoon. Gebruik geen body-lotion, huidolie, douchegel, zonnebrand of andere producten met een vettige substantie. De huid moet droog en niet vettig zijn.

Openen van het sachet

• vlak voor gebruik het sachet bij één van de 2 hoeken op de perforatie voorzichtig openscheuren
• pak de pleister aan de rand vast en neem het uit het sachet. De matte ovale pleister is geplakt op een stevige heldere beschermlaag.

Verwijderen van de beschermfilm

• houdt de pleister met beschermlaag met beide handen vast
• buig de pleister voorzichtig heen en weer op de geperforeerde gebogen lijn
• trek voorzichtig het grootste deel van de heldere beschermlaag los van de pleister
• de kleeflaag van de pleister niet aanraken.

Opplakken van de pleister

• plak gelijkmatig het vrijgekomen klevende deel van de pleister op het lichaam, zorg dat er geen luchtbelletjes onder zitten
• verwijder de rest van de beschermlaag en plak de rest van de pleister vast
• de pleister 10 seconden lang met de vlakke hand aandrukken; de Estradiol Apotex pleister zit nu goed.

De pleister in het gebruik

• u kunt met de pleister douchen of baden. Alleen in erg heet badwater of een sauna kan de pleister losraken
• vermijdt het gebruik van vettige crèmes, lotions en poeders op de plaats waar de pleister geplakt is
• de werking van de pleister kan verminderen indien het blootgesteld wordt aan zonlicht of kunstmatig zonlicht (solarium bijvoorbeeld).

Op de juiste manier aangebracht hechten Estradiol Apotex pleisters goed en blijven normaal gesproken probleemloos minimaal 4 dagen plakken.

Als de pleister verkeerd geplaatst is, of tijdens het gebruik is losgegaan, mag deze niet opnieuw gebruikt worden. U dient een nieuwe pleister te gebruiken. De normale wisseldag blijft gehandhaafd!

Nieuwe pleister

• na gebruik de pleister lostrekken, dubbelvouwen met de kleefkanten op elkaar en weggooien. Vervolgens een nieuwe pleister op een andere plaats aanbrengen.

Duur van de behandeling

Uw arts heeft u voorgeschreven hoe lang u met de behandeling moet doorgaan. Het is belangrijk dat u zich hieraan houdt. Als u eerder met de behandeling wilt stoppen, overleg dan met uw arts. Samen met uw arts moet u van tijd tot tijd, maar op zijn minst jaarlijks, herevalueren of u nog steeds oestrogeenbehandeling nodig heeft.

Wat u moet doen wanneer u te veel van Estradiol Apotex heeft gebruikt

Wanneer u te veel van Estradiol Apotex heeft gebruikt, neem dan onmiddellijk contact op met uw arts of apotheker. Indien meer dan het voorgeschreven aantal pleisters is opgebracht of het vermoeden van een overdosering bestaat dan moet u de pleister(s) verwijderen en een arts waarschuwen.

Wat u moet doen wanneer u bent vergeten Estradiol Apotex te gebruiken

Breng zo spoedig mogelijk alsnog een nieuwe pleister aan, tenzij het bijna tijd is voor uw volgende dosering. Volg dan het normale schema. Breng in ieder geval nooit twee pleisters tegelijk aan. Gebruik nooit een dubbele dosis van Estradiol Apotex om zo de vergeten dosis in te halen.

Als u meerdere pleisters bent vergeten, kunt u een bloeding krijgen.

Gebruik Estradiol Apotex niet

• wanneer u overgevoelig bent voor estradiol, of voor één van de andere bestanddelen van de pleisters
• als u borstkanker heeft of heeft gehad of indien borstkanker bij u vermoed wordt
• als u een kwaadaardig gezwel heeft dat gevoelig is voor oestrogene hormonen of als er een vermoeden is dat u dit heeft (bv. een gezwel van het baarmoederslijmvlies);
• als u vaginale bloedingen heeft waarvan de oorzaak niet is vastgesteld;
• als u abnormale groei van het baarmoederslijmvlies (endometriumhyperplasie) heeft en u daarvoor nog niet bent behandeld;
• als u in het verleden een bloedstolsel in een ader heeft gehad (diepe veneuze trombose of longembolie) waarvan de oorzaak niet bekend is, of als u dit nu heeft;
• als u kort geleden een verstopping in een slagader heeft gehad of als u dit nu heeft, bv. angina pectoris (hartkramp als gevolg van zuurstof tekort) of een hartaanval;
• als u in het verleden of op dit moment een leverziekte heeft. U mag Estradiol Apotex niet gebruiken zolang de leverfunctie nog niet hersteld is;
• als u een stoornis in de aanmaak van de rode kleurstof van het bloed heeft (porfyrie).

Wees extra voorzichtig met Estradiol Apotex

Voordat u begint met hormoonsuppletietherapie (HST) moet u uw arts volledig op de hoogte stellen van uw persoonlijke ziektegeschiedenis en die van uw directe familie. U krijgt een algemeen medisch en gynaecologisch onderzoek Tijdens de behandeling zullen regelmatig controles, inclusief een

borstonderzoek, bij u plaatsvinden. Periodiek, op zijn minst jaarlijks, dient een zorgvuldige afweging van de voor- en nadelen van de HST gemaakt te worden om te bepalen of de behandeling moet worden voortgezet. In sommige situaties mag u Estradiol Apotex wel gebruiken, maar kan het nodig zijn dat u tijdens het gebruik regelmatig door uw arts gecontroleerd moet worden. Dit is in het bijzonder het geval als één van de hieronder genoemde situaties op u van toepassing is, is geweest, of als een van deze aandoeningen is verergerd tijdens een zwangerschap of bij eerder hormoongebruik. Vertel daarom uw arts vòòr u Estradiol Apotex gaat gebruiken dat u één van de aandoeningen heeft gehad.

Als u Estradiol Apotex al gebruikt en de betreffende aandoening verergert, moet u uw arts hierover inlichten. Het gaat om de volgende aandoeningen:

• u heeft een goedaardig gezwel in de baarmoeder (uterusmyoom, ook wel ‘vleesboom’ genoemd)
• u heeft een afwijking waarbij het baarmoederslijmvlies zich ook op plaatsen buiten de baarmoeder bevindt, bv in de bekkenholte (endometriose);
• als u in het verleden een aandoening heeft gehad die te maken heeft met uw bloedstolling (trombose, veneuze trombose, longembolie) of als u een verhoogde kans heeft om dit te krijgen (zie HST en trombose);
• u heeft een verhoogde kans om een oestrogeen-gevoelig gezwel te krijgen, bv als een van uw directe familieleden (moeder, zus, of dochter) borstkanker heeft;
• uw bloeddruk is verhoogd;
• u heeft een leverziekte, bv. een goedaardig gezwel van de lever (leveradenoom);
• u heeft suikerziekte (diabetes) met of zonder stoornissen van de bloedvaten;
• u heeft galstenen
• u heeft migraine of (ernstige) hoofdpijn
• u heeft systemische lupus erythematodes (bepaalde aandoening van het afweersysteem);
• u heeft ooit een abnormale groei van het baarmoederslijmvlies gehad (endometriumhyperplasie);
• u heeft epilepsie
• u heeft astma
• u heeft otosclerose (erfelijke vorm van doofheid).

Stop direct met het gebruik van Estradiol Apotex als:

u één van de onder "Gebruik Estradiol Apotex niet …" genoemde aandoeningen krijgt, of als één van de volgende situaties zich voordoet:

• u krijgt geelzucht of de werking van uw lever verslechtert
• uw bloeddruk gaat plotseling erg omhoog
• u krijgt voor de eerste keer migraineachtige hoofdpijn
• u raakt zwanger.

Let op:

Estradiol Apotex is geen anticonceptiepleister. Als U nog zwanger kunt worden dient u geen hormoonsuppletietherapie te gebruiken.

Wat zijn de risico's bij gebruik van Estradiol Apotex?

Kanker van het baarmoederslijmvlies (endometriumkanker)

Langdurig gebruik van oestrogenen zonder toevoeging van progestagenen verhoogt de kans op endometriumkanker bij vrouwen met een baarmoeder. Om deze kans te verminderen is het noodzakelijk dat de oestrogenen tenminste 12 dagen van elke maand samen met progestageentabletten worden gebruikt.

Tussentijds bloedverlies

Tijdens de eerste maanden van de behandeling kunnen onregelmatige vaginale bloedingen optreden (doorbraakbloedingen). Als deze doorbraakbloedingen na enkele maanden nog steeds optreden of pas na enkele maanden beginnen, moet uw arts onderzoeken wat de oorzaak hiervan is.

HST en borstkanker

Uit onderzoek is gebleken dat bij vrouwen die gedurende enkele jaren oestrogenen of oestrogeen- progestageen combinaties hebben gebruikt, de kans op borstkanker is toegenomen. Het risico neemt toe met de duur van de HST behandeling en lijkt weer af te nemen tot het beginniveau in de loop van vijf jaar nadat de vrouw is gestopt met HST behandeling.

Vrouwen die een gecombineerd HST-middel gebruiken hebben een iets grotere kans op borstkanker dan vrouwen die alleen oestrogenen gebruiken.

Uw dokter zal u vertellen bij welke veranderingen aan uw borsten u uw arts moet raadplegen.

HST en Trombose

Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die HST gebruiken een twee- tot driemaal grotere kans hebben om veneuze trombose (vorming van een bloedstolsel in een ader van de benen, longen of elders in het lichaam) te krijgen dan vrouwen die geen HST gebruiken. Geschat wordt dat over een periode van 5 jaar per 1000 vrouwen die geen HST gebruiken ongeveer 3 gevallen van veneuze trombose optreden in de leeftijd van 50 tot 59 jaar en 8 in de leeftijd van 60 tot 69 jaar. Geschat wordt dat per 1000 gezonde vrouwen die HST gebruiken er ongeveer 4 extra gevallen van veneuze trombose optreden in de leeftijd van 50 tot 59 jaar en ongeveer 9 in de leeftijd van 60 tot 69 jaar. Dit extra risico is het hoogst gedurende het eerste jaar van HST gebruik.

De kans op veneuze trombose is groter:

• als u al eerder een veneuze trombose heeft gehad of een stoornis van de bloedstolling heeft;
• als u ernstig overgewicht heeft;
• als veneuze trombose voorkomt in uw directe familie;
• als u systemische lupus erythematodes (bepaalde aandoening van het afweersysteem) heeft;
• als u herhaaldelijk een spontane abortus heeft gehad.

Het is onduidelijk of het hebben van spataderen tot een verhoogde kans op veneuze trombose leidt. Breng uw arts op de hoogte als één van deze situaties op u van toepassing is. Als u al een antistollingsmiddel gebruikt, moeten de voor- en nadelen van HST zorgvuldig worden afgewogen.

Er zijn ook situaties waarin de kans op veneuze trombose tijdelijk is verhoogd:

• na een ongeluk
• bij grote operatieve ingrepen
• als u zich langdurig weinig kunt bewegen (bijvoorbeeld als u bedrust moet houden)

Het kan in deze situaties nodig zijn dat u tijdelijk – eventueel al 4-6 weken vòòr een geplande operatie- met het gebruik van Estradiol Apotex stopt. Breng daarom uw behandelend arts op de hoogte dat u HST gebruikt als één van bovengenoemde situaties zich voordoet.

Als u tijdens gebruik van Estradiol Apotex een veneuze trombose of longembolie krijgt, dient u direct te stoppen met het gebruiken van Estradiol Apotex pleister. Meldt uw arts direct elke klacht die op veneuze trombose of longembolie kan wijzen, zoals pijnlijke zwelling van een van uw benen, plotselinge pijn op de borst, of kortademigheid.

HST en aandoeningen van de kransslagaders van het hart

Uit twee grote onderzoeken met één bepaald soort HST (geconjugeerde oestrogenen gecombineerd met medroxyprogesteronacetaat) is gebleken dat de kans op hart-en vaatziekten tijdens het eerste jaar van gebruik van HST mogelijk was verhoogd. Het is nog onduidelijk of dit ook geldt voor andere soorten HST middelen.

HST en beroerte

Uit een onderzoek met één bepaald soort HST (geconjugeerde oestrogenen gecombineerd met medroxyprogesteronacetaat) is gebleken dat de kans op een beroerte tijdens gebruik van dit HST licht was verhoogd. Geschat wordt dat over een periode van 5 jaar per 1000 vrouwen die geen HST gebruiken ongeveer 3 gevallen van beroerte optreden in de leeftijd van 50 tot 59 jaar en 11 in de

leeftijd van 60 tot 69 jaar. Geschat wordt dat per 1000 gezonde vrouwen die HST gebruiken er ongeveer 1 extra geval van beroerte zal optreden in de leeftijd van 50 tot 59 jaar en ongeveer 4 in de leeftijd van 60 tot 69 jaar. Het is nog onduidelijk of dit ook geldt voor andere soorten HST middelen.

HST en eierstokkanker

In sommige onderzoeken wordt een verhoogde kans op eierstokkanker gemeld bij vrouwen zonder baarmoeder die meer dan 5 tot 10 jaar oestrogenen gebruikten. Het risico op eierstokkanker bij langdurig gebruik van oestrogenen gecombineerd met progestagenen is niet bekend.

HST en andere aandoeningen

• Het gebruik van Estradiol Apotex kan er toe leiden dat het lichaam vocht vasthoudt. Als de werking van uw hart of nier gestoord is, moet u daarom tijdens het gebruik van Estradiol Apotex extra worden gecontroleerd.
• In sommige gevallen kan tijdens gebruik van oestrogenen het vetgehalte van het bloed sterk stijgen en in zeldzame gevallen leiden tot een ontsteking van de alvleesklier. Als u een ernstig verhoogd vetgehalte in uw bloed heeft (Hypertriglyceridemie) moet u daarom tijdens gebruik van Estradiol Apotex extra worden gecontroleerd.

Zwangerschap

Als u zwanger bent mag u Estradiol Apotex niet gebruiken. Als u zwanger wordt tijdens gebruik van Estradiol Apotex moet u direct stoppen met de behandeling.

Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u een geneesmiddel gebruikt.

Borstvoeding

Als u borstvoeding geeft, mag u Estradiol Apotex niet gebruiken.

Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u een geneesmiddel gebruikt.

Rijvaardigheid en het gebruik van machines

Er zijn geen gegevens bekend over de invloed van dit geneesmiddel op de rijvaardigheid of het vermogen om machines te bedienen. Als u tijdens de behandeling met Estradiol Apotex last heeft van bijwerkingen, zoals duizeligheid en migraine, dan dient u rekening te houden met een verminderde rijvaardigheid of vermogen om machines te bedienen.

Gebruik van Estradiol Apotex in combinatie met andere geneesmiddelen

Sommige geneesmiddelen verminderen de werking van Estradiol Apotex. Dit kan ook leiden tot onregelmatig bloedverlies. Het gaat om de volgende middelen:

• middelen tegen epilepsie (zoals fenobarbital, fenytoïne en carbamazepine)
• middelen tegen tuberculose (rifampicine, rifabutine)
• infectieremmende middelen (zoals nevirapine, efavirenz, ritonavir, nelfinavir of rifampicine)
• kruidenmiddelen die Sint Janskruid (Hypericum Perforatum) bevatten kunnen de werking van

estradiol verminderen.

Informeer uw arts of apotheker wanneer u andere geneesmiddelen gebruikt of kort geleden heeft gebruikt. Dit geldt ook voor geneesmiddelen die u zonder recept kunt verkrijgen.

Zoals alle geneesmiddelen kunnen Estradiol Apotex pleisters bijwerkingen veroorzaken.

De meest voorkomende bijwerkingen zijn gevoelige borsten en huidreacties.

Andere bijwerkingen kunnen zijn:

Bijwerkingen kunnen:

• zeer vaak voorkomen (bij meer dan 1 op de 10 patiënten, >10%);
• vaak voorkomen (bij meer dan 1 op de 100, maar bij minder dan 1 op de 10 patiënten, >1% <10%);
• soms voorkomen (bij meer dan 1 op de 1000, maar bij minder dan 1 op de 100 patiënten, >0,1% <1%);
• zelden voorkomen (bij meer dan 1 op de 10.000, maar bij minder dan 1 op de 1000 patiënten >0,01% <0,1% );
• zeer zelden voorkomen (bij minder dan 1 op de 10.000 patiënten, <0,01%).

Orgaan Systeem	Vaak	Soms	Zelden
gezwelvorming, goedaardig		borstkanker
en kwaadaardig
Voedings- en			vochtophoping
stofwisselingsstoornissen			(oedeem), met
			een zwaar
			gevoel in de
			benen.
Zenuwstelselaandoeningen		hoofdpijn,	duizeligheid,
		migraine	geïrriteerdheid
			verergering van
			vallende ziekte
			(epilepsie)

Bijwerkingen bij de combinatie met een behandeling met oestrogeen/progestageen:

• goedaardige en kwaadaardige gezwellen die worden beïnvloed door oestrogene hormonen; bijvoorbeeld kanker van het baarmoederslijmvlies (endometriumkanker)
• Hartaanval (hartinfarct) en beroerte;
• aandoeningen van de galblaas
• aandoeningen van de huid, of onderhuidse aandoeningen zoals:
  • chloasma (geelbruine pigmentvlekken, ook wel zwangerschapsvlekken genoemd)
  • erythema multiforme (vorm van huiduitslag waarbij ook sprake kan zijn van knobbeltjes, blaasjes of vochtophoping)

• • erythema nodosum (vorm van huiduitslag met pijnlijke blauwrode knobbels)
  • vasculaire purpura (puntvormige bloedinkjes in de huid)
• Bij vrouwen die een HST-middel gebruiken treedt vaker veneuze trombose en longembolie op dan bij vrouwen die geen HST-middel gebruiken. Voor meer informatie, zie "Gebruik Estradiol Apotex niet …" en "HST en veneuze trombose" in rubriek 2.
• Bij vrouwen die een HST-middel gebruiken is de kans op borstkanker iets verhoogd en neemt toe met het aantal jaren dat men HST gebruikt. Geschat wordt dat van de 1000 vrouwen die geen HST gebruiken er bij ongeveer 32 vrouwen in de leeftijd van 50-64 jaar borstkanker zal optreden. Geschat wordt dat per 1000 vrouwen die gedurende 5 jaar HST gebruiken of kortgeleden gebruikt hebben, er ongeveer 2 tot 6 extra gevallen van borstkanker zullen optreden. Als 10 jaar HST is gebruikt, kan dit oplopen naar ongeveer 5 tot 19 extra gevallen per 1000 gebruiksters. Het aantal extra gevallen van borstkanker is niet afhankelijk van de leeftijd waarop u HST behandeling bent gestart (mits u bent gestart met HST op een leeftijd tussen de 45 en 65 jaar). Voor meer informatie, zie "Gebruik HST niet …" en "HST en borstkanker" in rubriek 2.
• Bij vrouwen met een baarmoeder die een HST-middel met alleen een oestrogeen gebruiken is de kans op kanker van het baarmoederslijmvlies verhoogd en neemt toe met het aantal jaren dat het middel gebruikt wordt. Geschat wordt dat van de 1000 vrouwen die geen HST gebruiken er bij ongeveer 5 vrouwen in de leeftijd van 50-65 jaar baarmoederkanker zal optreden. Afhankelijk van de duur en de hoogte van de dosering wordt geschat dat per 1000 vrouwen die alleen een oestrogeen gebruiken, er ongeveer 10-60 extra gevallen van kanker van het baarmoederslijmvlies zullen optreden. Als echter gelijktijdig een progestageen gebruikt wordt, wordt dit risico grotendeels voorkomen.
• toename of afname van het gewicht
• bij gebruik van contactlenzen irritatie van de ogen
• reacties als gevolg van overgevoeligheid.
• (ernstige) neerslachtigheid
• verhoogde bloeddruk
• veranderde leverfunctie
• glucosetolerantie (verdragen van glucose in het bloed).

In geval er bij u een bijwerking optreedt die niet in deze bijsluiter is vermeld of die u als ernstig ervaart, informeer dan uw arts of apotheker.

GENEESMIDDELEN BUITEN BEREIK EN ZICHT VAN KINDEREN HOUDEN!

Beneden 30°C in de originele verpakking bewaren zodat Estradiol Apotex beschermd wordt tegen vocht en licht.

Gebruik Estradiol Apotex niet meer na de datum op de verpakking achter ‘Exp.:’.

Deze bijsluiter is voor het laatst herzien in maart 2009