Paracetamol

Paracetamol is een werkzame stof met een koortswerende en pijnstillende werking. Het behoort tot de groep van de niet-opioïde pijnstillers en is een van de meest gebruikte geneesmiddelen ter wereld. Het wordt gebruikt bij volwassenen en kinderen om milde tot matige pijn en koorts te behandelen. Paracetamol is in de VS vooral bekend onder de naam acetaminophen en staat ook op de lijst van essentiële geneesmiddelen van de WHO. In de meeste gevallen is het, alleen of in combinatie met andere werkzame bestanddelen, zonder recept verkrijgbaar als receptvrij geneesmiddel.

Paracetamol kan worden toegediend in de vorm van zetpillen, tabletten, bruistabletten, capsules, harde capsules, siroop, sap, korrels en als infusievloeistof.

Farmacodynamica

Het precieze werkingsmechanisme van paracetamol is tot op heden nog niet volledig opgehelderd. In tegenstelling tot de pijnstillers van de klasse der niet-steroïde ontstekingsremmers heeft het nauwelijks een remmende werking op de enzymen cyclo-oxygenase 1 en 2, die een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van de pijngewaarwording. Uit studies is gebleken dat paracetamol waarschijnlijk een andere isovorm van dit enzym blokkeert, namelijk cyclo-oxygenase 3. Hierdoor wordt een indirecte remming van de pijn bereikt. Het koortswerende effect van paracetamol wordt waarschijnlijk bereikt door een effect op de thermoregulatie van de hersenen en het ruggenmerg. Er is echter meer onderzoek nodig om het precieze werkingsmechanisme op te helderen.

Farmacokinetica

Na orale toediening (absorptie door de mond, bijvoorbeeld in de vorm van een tablet) duurt het gewoonlijk 30-90 minuten voordat de maximale bloedplasmaconcentratie is bereikt. De orale biologische beschikbaarheid is ongeveer 88% en de plasmahalfwaardetijd is 1-4 uur. De plasma-eiwitbinding bij therapeutische doses is met 10-25% betrekkelijk gering. Paracetamol wordt voornamelijk in de lever afgebroken. Dit gebeurt eerst via het cytochroom P450-systeem en vervolgens door conjugatie (koppeling) met glucuronzuur of sulfaat en vervolgens met gluatathion. Overmatige doses van het actieve bestanddeel kunnen leiden tot een volledig verbruik van glutathion, wat zeer snel kan leiden tot beschadiging van het leverweefsel. De uiteindelijke metabolieten van paracetamol worden uiteindelijk in de urine uitgescheiden.

Interacties

De twee werkzame stoffen probenecide en salicylamide kunnen de uitscheiding van paracetamol vertragen en zo mogelijke leverschade bevorderen. Alcohol en geneesmiddelen die als zogenaamde CYP450-inductoren worden beschouwd (bv. carbamazepine, barbituurzuur) kunnen ook de vorming van stoffen bevorderen die schadelijk zijn voor de lever. Geneesmiddelen met een effect op het maagdarmkanaal kunnen de absorptie van paracetamol vertragen en zo de werkzaamheid ervan beperken.

Paracetamol zelf vertoont zelden effecten op de werkzaamheid van andere geneesmiddelen. Paracetamol kan het effect van anticoagulantia versterken als het regelmatig wordt ingenomen. Bovendien is bekend dat paracetamol het bloedbeeldveranderende effect van zidovudine nog kan versterken. Er wordt ook vermoed dat paracetamol de doeltreffendheid van vaccinaties kan onderdrukken. Daarom wordt het afgeraden om het voor en na de vaccinatie in te nemen.

In geval van overdosering kunnen nier- of leverbeschadiging, hypoglykemisch coma of trombocytopenie optreden. In bijzonder ernstige gevallen is ook leverfalen mogelijk.

In langetermijnstudies zijn aanwijzingen gevonden dat paracetamol in zeldzame gevallen monocytenleukemie kan veroorzaken bij vrouwelijke muizen. De overdraagbaarheid van deze studie op mensen is echter niet zeker.

Er zijn geen aanwijzingen dat paracetemol een mutageen effect heeft of van invloed is op de vruchtbaarheid.

Paracetemol kan in de moedermelk terechtkomen en mag daarom door zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven alleen op uitdrukkelijke voorschrift van een arts worden ingenomen.

Bijwerkingen

Ongewenste bijwerkingen zijn zeldzaam als paracetemol op de juiste manier wordt gebruikt. Mogelijke bijwerkingen zijn veranderingen in het bloedbeeld, huidreacties en verhoging van leverenzymen.

Toxicologische gegevens:

LD50= 338 mg/kg (oraal, muis), LD50 = 1944 mg/kg (oraal, rat).