Hoofdpijn (cefalgie)

Hoofdpijn (cefalgie) manifesteert zich in verschillende vormen en heeft dienovereenkomstig (meestal) verschillende oorzaken. Meestal worden ze echter niet veroorzaakt door een ernstige ziekte.

Gemiddeld hebben vrouwen meer last van hoofdpijn (migraine) dan mannen (clusterhoofdpijn). In het algemeen neemt de incidentie van hoofdpijn af met de leeftijd.

Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen primaire en secundaire hoofdpijn:

De primaire vorm omvat:

• Migraine
• Tension-type hoofdpijn
• Hemicrania continua ("halfzijdige hoofdpijn")
• beginnende hoofdpijn

Secundaire hoofdpijn wordt daarentegen veroorzaakt door een onderliggende ziekte, hoofdletsel of infectie.

Internationaal worden meer dan 220 soorten hoofdpijn geclassificeerd, waarvan de meeste secundaire hoofdpijn zijn

Hoofdpijn is meestal niet gevaarlijk, tenzij het vaak voorkomt, in een ondraaglijke vorm en gedurende een lange periode. Bij plotseling optredende hevige pijn, vergezeld van misselijkheid, koorts of een stijve nek, moet een arts worden geraadpleegd. Hetzelfde geldt voor hoofdpijn die in de loop van weken en maanden terugkomt.

Af en toe hoofdpijn:

In de meeste gevallen (ongeveer 90% van de gevallen) wordt spanningshoofdpijn beschouwd als de oorzaak van incidentele hoofdpijn. De trigger is meestal stress, maar ook mogelijk een verblijf in slecht geventileerde ruimten, langere tijd voor een beeldscherm zitten of op een ergonomisch verkeerd ingestelde werkplek, weersveranderingen of slaapgebrek.

Vrouwen kunnen ook hormoongerelateerde hoofdpijn krijgen tijdens de menstruatiecyclus. Gebrek aan vocht, alcohol en roken kunnen ook hoofdpijn veroorzaken. Andere mogelijke triggers zijn spanning in de nekspieren of infecties (verkoudheid) en ontstekingen (tanden, sinussen, oren).

Chronische hoofdpijn:

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen primaire en secundaire hoofdpijn.

Primaire hoofdpijn:

Als hoofdpijn erg vaak voorkomt of lang aanhoudt, is er waarschijnlijk sprake van een op zichzelf staande ziekte. Deze primaire hoofdpijnaandoeningen omvatten:

• Migraine
• Tension-type hoofdpijn
• Clusterhoofdpijn en andere trigeminale autonome hoofdpijnaandoeningen
• Hemicrania continua
• Nieuwe hoofdpijn
• Andere primaire hoofdpijn

Secundaire hoofdpijn:

Secundaire hoofdpijn is pijn die wordt uitgelokt door medicatie of optreedt in het verloop van een andere aandoening:

• Hoofdpijn veroorzaakt door hoofdletsel en/of letsel aan de halswervelkolom.
• Hoofdpijn als gevolg van een vasculaire aandoening in het hoofd of de nek (bv. beroerte)
• Hoofdpijn veroorzaakt door een niet-vasculaire hersenbeschadiging (zoals een hersentumor)
• Hoofdpijn veroorzaakt door een stof of ontwenning van een stof (bijvoorbeeld pijnstillers, nirtraat, oestrogenen voor anticonceptie, enz.)
• Hoofdpijn veroorzaakt door een infectie (zoals meningitis)
• Hoofdpijn veroorzaakt door een bloedstollingsstoornis
• Hoofdpijn of aangezichtspijn veroorzaakt door aandoeningen van de schedel, hals, ogen, oren, neus, sinussen, tanden, mond of andere aangezichts- of schedelstructuren

De symptomen van hoofdpijn zijn zeer veelzijdig en divers. Afhankelijk van de oorzaak en de persoonlijke perceptie van pijn, kunnen zij zich op verschillende manieren manifesteren. De pijn kan het hele hoofd treffen of slechts enkele gebieden. De timing van de pijn is dezelfde: er kunnen plotselinge aanvallen zijn in episodes, of slechts incidentele aanvallen van pijn.

Ook de intensiteit van de pijn kan sterk variëren, van mild tot zeer intens. De pijn kan worden omschreven als dof, drukkend, stekend, pulserend of borend. In sommige gevallen kan de hoofdpijn optreden in combinatie met misselijkheid, misselijkheid, gevoeligheid voor geluid en licht, gezichtsstoornissen of depressie.

Primaire hoofdpijn (migraine, spanningshoofdpijn, clusterhoofdpijn) wordt gekenmerkt door de volgende symptomen:

• Plotselinge, zeer ernstige hoofdpijn
• Vergezeld van misselijkheid en braken
• Ernstige hoofdpijn na hoofdletsel
• Stijve nek (meningismus) en hoge koorts
• Visuele problemen en wazig zicht
• verwarring, slaperigheid en bewustzijnsverlies

Bij het begin van de diagnose wordt de patiënt uitvoerig naar zijn of haar medische voorgeschiedenis gevraagd (anamnese). Het is vooral belangrijk te vragen naar de duur en de intensiteit van de pijn, waar de pijn gelokaliseerd is en of de pijn zich in bepaalde situaties bijzonder vaak voordoet. Ziektes uit het verleden en familieziekten zijn ook belangrijk.

In de regel kan de oorzaak worden opgehelderd en behandeld op basis van de medische voorgeschiedenis en een neurologisch onderzoek. Af en toe kunnen andere onderzoeksmethoden nodig zijn. Deze omvatten:

• Een gecomputeriseerde tomografie (CCT - craniale CT) van het hoofd.
• Beeldvorming van de hersenen met behulp van magnetische resonantiebeeldvorming (MRI)
• Indien een ontsteking van het zenuwstelsel wordt vermoed, wordt een lumbaalpunctie verricht. Aan de hand van dit onderzoek kan worden vastgesteld of het zenuwvocht tekenen van ontsteking vertoont.
• Röntgenfoto's van de halswervelkolom kunnen tekenen van slijtage aantonen, evenals de gevolgen van verwondingen die de oorzaak van de hoofdpijn kunnen zijn.
• Beeldvorming van de hersenvaten (angiografie) toont aan of er vasculaire misvormingen of tromboses binnen de schedel zijn.
• verder specialistisch onderzoek, bijvoorbeeld door een oogarts

De behandeling van hoofdpijn is afhankelijk van het type hoofdpijn.

Bij spanningshoofdpijn bieden eenvoudige huismiddeltjes, zoals cold packs voor het voorhoofd en de slapen, meestal verlichting. Pijnstillersmogen slechts gedurende een korte periode worden ingenomen (niet meer dan 10 dagen per maand en drie dagen na elkaar). Bij stress-gerelateerde hoofdpijn kunnen ontspanningsoefeningen helpen, zoals progressieve spierontspanning van Jacobsen. Daarnaast zijn sportieve uithoudingstraining en stressbeheersingsmaatregelennuttig.

Migraine:

Een combinatie van medicinale en niet-medicinale maatregelen kan helpen bij migraine. Bij een pijnaanval kan rust in een verduisterde kamer de pijn verlichten, aangezien licht en lawaai tijdens een aanval de situatie vaak verergeren en elke beweging tot misselijkheid en braken kan leiden. Bij milde migraineaanvallen kunnen een antimisselijkheidsmedicijn (anti-emeticum) en een pijnstiller worden ingenomen.

Bij ernstige migraineaanvallen wordt meestal behandeld met antagonisten van het hormoon serotonine (serotoninereceptorantagonisten, triptanen). Triptanen hebben bewezen de beste behandeling te zijn voor acute migraineaanvallen. Zij treden in werking zodra de hoofdpijn begint en verlichten ook de typische begeleidende symptomen zoals misselijkheid en braken.

Drugsgeïnduceerde hoofdpijn:

Als de hoofdpijn het gevolg is van overmatig medicijngebruik (door pijnstillers veroorzaakte hoofdpijn), zal alleen het afzweren van deze medicijnen helpen. Ontwenning kan ambulant, in dagbehandeling of in een kliniek plaatsvinden. Het is absoluut niet aan te raden om alleen door de ontwenning te gaan. Medische hulp is absoluut noodzakelijk.

Het inademen van zuivere zuurstof helpt tegen de extreme aanvallen van clusterhoofdpijn. Voor sommige patiënten kunnen plaatselijke verdovingen die in het neusgat aan de aangedane zijde worden gespoten, ook verlichting brengen. Bij chronische paroxysmale hemicranie wordt het receptgeneesmiddel indomethacine gegeven.

Levensstijl:

Hoofdpijn kan het best worden voorkomen door regelmatig te slapen, evenwichtig en regelmatig te eten (drink voldoende!), matig alcohol te drinken en zich van nicotine te onthouden. Regelmatige lichaamsbeweging in de frisse lucht en duursporten hebben ook een preventieve werking.

Gymnastiek:

Houding en preventieve kantooroefeningen zijn nuttig om hoofdpijn te voorkomen. Een arts of fysiotherapeut kan nuttig advies geven.

Ontspanning:

Ontspanningstechnieken zoals autogene training of progressieve spierontspanning van Jacobsen kunnen helpen tegen stressgerelateerde hoofdpijn.

Drink:

Bij acute hoofdpijn kan het vaak helpen om veel te drinken. Water of thee is het beste, maar koffie kan in sommige gevallen ook verlichting geven. Koele kompressen of warme en vochtige kompressen op de nek en het voorhoofd kunnen ook helpen. Verkwikkende pepermuntolie of tea tree olie die op de slapen wordt aangebracht, kan in bepaalde omstandigheden ook helpen.

Pijn dagboek:

De beste manier om de oorzaak van chronische hoofdpijn te achterhalen is het bijhouden van een pijndagboek. Noteer wanneer de hoofdpijn begon, hoe lang hij aanhield, wat u at, wat u dronk en welke medicijnen u nam. Het is ook belangrijk te weten of stress of een ruzie op dat moment een rol speelden en wat voor weer het was. In het geval van vrouwen mag de desbetreffende fase van de menstruatiecyclus niet worden vergeten. Dit dagboek moet gedurende één tot twee maanden regelmatig worden bijgehouden en vervolgens met de arts worden besproken.

Zoals hierboven beschreven, moet bij regelmatig terugkerende hoofdpijn een hoofdpijndagboek worden bijgehouden. Dit maakt het voor de arts gemakkelijker om een diagnose te stellen, omdat mogelijke oorzaken kunnen worden achterhaald en de therapie beter kan worden gecontroleerd.

Eventuele begeleidende symptomen, zoals misselijkheid of visuele stoornissen, zijn ook belangrijk voor een betrouwbare diagnose. In sommige gevallen zijn de oorzaken al aan te wijzen, zoals de consumptie van bepaalde voedingsmiddelen zoals koffie, een langdurig verblijf in de kou of grote stress.

Indien regelmatig pijnstillers worden ingenomen, moet dit ook in de kalender worden genoteerd.